Seanad debates

Monday, 8 March 2021

Seachtain na Gaeilge: Ráitis

 

10:30 am

Photo of Barry WardBarry Ward (Fine Gael) | Oireachtas source

Cuirim fáilte roimh an Aire agus roimh an Aire Stáit. Ní minic go mbíonn Aire agus Aire Stáit againn sa Seanad. B'fhéidir go bhfuil sé ceart agus cóir i gcomhair Seachtain na Gaeilge. Is cúis áthais dom í a bheith anseo le linn Seachtain na Gaeilge chun cothú agus fás ár dteanga dúchais a phlé. Tugann an féile teanga seo deis do dhaoine an Ghaeilge atá acu a úsáid agus daoine a spreagadh chun na Gaeilge. Úsáidim an focal "spreagadh" toisc nach féile do lucht líofachta na teanga amháin atá inti ach is féile do lucht an chúpla focal agus do thosaitheoirí freisin í.

Is as Dún Laoghaire mise. Níl Gaeltacht againn ansin ach ag an am céanna tá a fhios agam go bhfuil níos mó daoine a labhraíonn an Ghaeilge gach lá ina gcónaí i nDún Laoghaire ná in aon áit eile sa tír taobh amuigh den Ghaeltacht. Tá an ceangal agus an líon sin idir Dhún Laoghaire agus an Ghaeilge an-tábhachtach ar fad dúinn.

D'fhoghlaim mise mo chuid Ghaeilge nuair a bhí mé ar scoil i nGaeltacht Phort Láirge sa Rinn. Chaith mé bliain i gColáiste na Rinne thíos ansin. Bhí seans agam an Ghaeilge a fhoghlaim i dtús báire ach nuair a tháinig mé ar ais go dtí Dún Laoghaire bhí seans agam é a chleachtadh freisin. Bhí mé páirteach sna 8ú Calafort Gasóga Mara i gCuan Dhún Laoghaire a labhraíonn Gaeilge an t-am ar fad. Bhí a lán daoine ann, ina measc mo chairde i gColáiste Eoin, i gColáiste Íosagáin agus i Scoil Lorcáin, agus bhí seans againn Gaeilge a labhairt. Tá na rudaí mar sin an-tábhachtach ar fad do dhaoine nach bhfuil Gaeilge líofa acu nó nach bhfuil Gaeilge acu sa bhaile. Tá sé tábhachtach go mbeadh seans acu an Ghaeilge sin a chleachtadh agus a labhairt.

Tá Scoil Lorcáin i nDún Laoghaire anois freisin. Tá sé ar an gcéad Gaelscoil i nDún Laoghaire ar aon nós agus b'fhéidir taobh amuigh den Ghaeltacht. Tá sé ann ó na 1970idí ar aon nós. Tá Gaelscoil nua againn i nGráinseach an Déin freisin, Gaelscoil Laighin. Tá saghas trend ansin le Gaelscoileanna nua. Ag an am céanna, tá eagraíochtaí againn cosúil le Cuala i nDeilginis. Is club Cumann Lúthchleas Gael atá ansin. Léiríonn imreoirí na chumainn sin cé chomh láidir is atá an Ghaeilge i nDeilginis agus Gaeilge á labhairt acu ar GAA Beo ar TG4 srl. tar éis gach cluiche a chraoltar. Tuigim gur fhreastal cuid mór de na himreoirí ar Choláiste Eoin, ar Choláiste Íosagáin agus ar na Gaelscoileanna atá lonnaithe i nDún Laoghaire.

Áit a bhíodh pobal beag Gaelach ann tá pobal mór ann anois a imríonn spóirt as Gaeilge, a labhraíonn Gaeilge agus atá in ann an teanga a úsáid mar theanga beo. Sin rud an-tábhachtach ar fad freisin. Níor chreid an glúin deireanach, a raibh cónaí orthu i nDún Laoghaire, go mbeadh an Ghaeilge chomh láidir ann agus atá sí anois. Táim dóchasach go mbeidh an Ghaeilge níos láidre fós don chéad glúin eile. Cuireann sé gliondar croí orm an méadú a fheiceáil i líon na scoláirí atá ag freastal ar Ghaelscoileanna agus an méadú i líon na Gaelscoileanna féin. Is féidir leis na Gaelscoileanna a bheith mar bhunchlocha chun pobal Gaeilge a chruthú.

Ba chóir dúinn go léir a bheith uaillmhianach faoinár gcomhphobail. Cé acu a bhfuil siad taobh istigh nó taobh amuigh den Ghaeltacht, is féidir pobal Gaeilge láidir a chruthú iontu. Ritheadh rún ag ardfheis Chonradh na Gaeilge coicís ó shin ag iarraidh go mbeadh coiste Ghaeilge ag gach comhairle chontae agus go mbeadh oifigeach Gaeilge acu freisin. Is maith an uaillmhian é sin daoine ar fud na tíre a bhfuil Gaeilge acu a thabhairt le chéile sna pobail ina bhfuil siad.

Bhí seans agam freastal ar Chomhairle Contae Dhún Laoghaire-Ráth an Dúin leis an Aire nuair a rabhamar ann.Nuair a toghadh mise mar chomhairleoir den chéad uair in 2009, bhí fear suite i seomra in aice le seomra na comhairle a rinne aistriúchán beo ar aon rud a dúradh i nGaeilge. Bhí seans ag daoine Gaeilge a labhairt agus bhí aistriúchán beo ann d'aon chomhairleoir nach raibh in ann Gaeilge a thuiscint. Nuair a d'éirigh an fear sin as, ní raibh éinne ann chun a áit a ghlacadh agus, mar sin, níl an t-aistriúchán ann a thuilleadh. Mar Rialtas, ba cheart dúinn airgead a chur ar fáil do chomhairleoirí agus do chomhairlí ar fud na tíre chun seirbhís mar sin a chur ar fáil.

Nuair a labhraímid faoin nGaeilge, labhraímid faoin nGaeilge in Éirinn, ach is pobal domhanda é pobal labhartha na Gaeilge. Tá sé sin go mór le feiceáil sna deiseanna fostaíochta leis an Aontas Eorpach atá ann sa Bhruiséil. Is teanga oifigiúil de chuid an Aontais í an Ghaeilge anois agus tá éileamh an-mhór ann d'aistritheoirí chun dlíthe na hEorpa a aistriú go Gaeilge. Tá an Rialtas tiomanta don Ghaeilge a bheith mar theanga oibre iomlán in institiúidí an Aontais Eorpaigh. Is fúinn féin atá sé an sprioc a bhaint amach an Ghaeilge a bheith ar chomhchéim le gach teanga eile san Aontas Eorpach. Bhí mise mar chomhalta de Choiste na Réigiún sa Bhruiséil agus bhí seans agam dul ann ar son na tíre seo. Tá an-seans againn ansin an Ghaeilge a labhairt toisc go bhfuil an t-aistriúchán beo ar fáil againn. Cuireann sé sin in intinn dom fear darb ainm Micheál Ó Conchúir, atá ina ard-rúnaí den ghrúpa, Comhghuaillíocht Eorpach, EA. Déanann sé an-iarracht na daoine a thagann chuig Coiste na Réigiún a spreagadh chun a nGaeilge a úsáid. Ba mhaith liom é sin a lua toisc go bhfuil sé an-tábhachtach ar fad do na daoine atá ag obair ar son na hÉireann sa Bhruiséil an Ghaeilge a úsáid nuair atá an seans acu. Mar a dúirt mé, is fúinn é sin a dhéanamh.

Ba mhaith liom moladh a thabhairt don Aire, an Teachta Catherine Martin, as ucht an obair dhian atá déanta aici le dul chun cinn a dhéanamh ar Bhille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2019. Tá a fhios agam go bhfuil a lán oibre déanta ag an Aire Stáit, an Teachta Chambers, i rith Chéim an Choiste sa Dáil freisin. Beidh an obair atá á déanamh ag na hAirí ina céim mhór chun méid na seirbhísí poiblí a chuirtear ar fáil trí Ghaeilge agus líon na gcainteoirí Gaeilge a earcófar chuig an tseirbhís phoiblí a mhéadú. Bunófar coiste comhairleach i leith seirbhísí i nGaeilge freisin.

Ba mhaith liom aird a dhíriú ar pholasaí maidir le hÚdarás na Gaeltachta atá sa chlár Rialtas. Tá sé mar aidhm den Rialtas athbhreithniú a dhéanamh ar struchtúir fheidhmiúcháin agus rialachais Údarás na Gaeltachta agus ar an bpróiseas roghnúcháin agus toghcháin i ndáil le bord an údaráis. Fáiltím roimh ráiteas an Taoisigh sa Dáil an tseachtain seo caite inar dhearbhaigh sé go bhfuil obair á déanamh ag an Aire, an Teachta Catherine Martin, agus ag an Aire Stáit, an Teachta Chambers, chun an gealltanas sin a chur i bhfeidhm.

Ba mhaith liom díriú ar an nGaeilge lasmuigh den Ghaeltacht freisin mar is pobal an-oscailte agus an-leathan é pobal na Gaeilge nach bhfuil teoranta d'aon áit amháin sa tír ná ar dhomhan. Is pobal domhanda é pobal na Gaeilge, mar a dúirt mé níos luaithe. Gabhaim buíochas leis an gCathaoirleach Gníomhach as an am. Go n-éirí le gach éinne i rith Sheachtain na Gaeilge.

Comments

No comments

Log in or join to post a public comment.