Joe McHugh (Donegal, Fine Gael) | Oireachtas source

Bhí an Seanadóir ag caint faoin obair atá déanta ag Conradh na Gaeilge agus ag Foras na Gaeilge fosta. Aontaím leis sin. Tá dualgais mhóra orthu leis sin. Dúirt an Seanadóir Ó Donnghaile, "Ná habair é, déan é." Tá sin níos soiléire. Gabhaim buíochas leis fadúda sin.

Dúirt mo chomhghleacaí ó Ros Comáin, an Seanadóir Hopkins, go bhfuil scéal dearfach ag dul ar aghaidh sa chontae sin fosta. Nuair a bhí mé ag déanamh stocaireachta i Ros Comáin cúpla bliain ó shin, bhí sé infheicthe go raibh daoine ag déanamh fíor-iarracht ar son an teanga. Gabhaim m'aitheantas don education and training board agus eagrais mar sin. Níl easpa iarrachta i gceist ansin. Bhí an Seanadóir ag labhairt fadúda an dúshlán a ghabhann le bheith ag labhairt an teanga gan fhaitíos nó gan eagla. D'fhoghlaim mé focal úr. B'fhéidir gur focal Chonamara é "scéin". An é sin focal faoi choinne "fear" fosta? An ionann é agus "eagla" nó "faitíos"? Sin an áit ina raibh mise in 2014. Roimh 2014 bhí eagla orm maidir le botúin a dhéanamh. Nuair a thosaigh mé ar m'aistear féin, tháinig an fhéinmhuinín a bhí agam sa mheánscoil ar ais. Nuair atá an fhéinmhuinín ag duine, tá sé nó sí ar an bhealach ceart. Ní chóir a bheith buartha fadúda an eagla, an scéin ná an faitíos. Bhí an Seanadóir ag labhairt faoin gcuidiú ar an Idirlíon freisin. Tá mór-chuidiú ar an Idirlíon agus tá cúpla shuíomh, tearma.ieagus focloir.iemar shampla, ann atá maith agus cuidiúil fosta.

Ba é an Seanadóir Aodhán Ó Ríordáin an chéad Sheanadóir eile. Níl sé anseo ach ba mhaith liom teachtaireacht phearsanta chuige a chur ar an taifead fá choinne an chuidithe pearsanta ar thug sé dom nuair a tháinig mé chuig an Roinn. Ba chomhghleacaí liom é ag an am atá ina iar-chomhghleacaí liom anois. Gabhaim buíochas leis fadúda sin. Bhí sé ag caint fadúda an dualgas atá ar phobal na hÉireann. Bhí an ceart aige. Tá dualgas orainn uilig - ar na Seanadóirí, ar na ushers a oibríonn sa Teach, agus ar na daoine uilig timpeall na tíre taobh amuigh den Ghaeltacht agus taobh istigh di - chun an teanga, ár gcultúr agus ár n-oidhreacht a choimeád beo. Bhí sé ag caint fadúda caighdeáin. Tá caighdeán níos airde de dhíth fá choinne na daoine atá ag iarraidh na postanna breise in Eoraip a bhaint amach nó fá choinne na daoine proifisiúnta. Ach is léir go bhfuil daoine ann sa tír seo atá ag iarraidh an teanga a labhairt agus ní bheadh suim acu fadúda an ghramadach ná rudaí mar sin. Tá dualgas orainn uilig cuidiú a thabhairt do na daoine sin.

Labhair an Seanadóir faoin dteip ollmhór fosta. In 2015, chuir mé tús le díospóireacht agus comhairliúchán cuimsitheach idir an Roinn Oideachas agus Scileanna agus an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta fadúda múinteoirí bunscoile. Táim thar a bheith buíoch as an chuidiú a fuair muidne ón Roinn Oideachais agus Scileanna. I Meán Fómhair i mbliana beimid ag amharc ar an pholasaí oideachais tríd na ceantair Gaeltachta. Tá sé dochreidte go mbeadh an díospóireacht sin de dhíth, ach sa ceantair laige sa Ghaeltacht beidh tumoideachas ag dul ón gcéad bhliain go dtí an dara bliain. Ba mhaith liom aitheantas a ghabháil do na daoine uilig sa Roinn Oideachais agus Scileanna. Tá sé an-tábhachtach go dtiocfaidh daoine le chéile. Chuala mé ráitis agus seanfhocal i Mheiriceá ó bhean ó Chonamara a bhfuil aithne ag an Seanadóir uirthi, Máire Concannon. Dúirt sí go gcasann daoine ar a chéile ach nár chasann na sléibhte ná na cnoic ar a chéile. Tá daoine ábalta casadh ar a chéile agus bualadh lena chéile.

Gabhaim buíochas leis an Seanadóir Warfield fadúda a mholtaí agus a iarracht. Bhí sé ag caint faoi ionaid Ghaeilge taobh amuigh d'Eoraip. Táim thar a bheith sásta leis an mholadh sa phlean náisiúnta fá choinne ionad Gaeilge i gcathair Bhaile Átha Cliath. Tá sé dochreidte nach bhfuil a leithéid d'ionad lonnaithe i gcathair Bhaile Átha Cliath faoin am seo ach táim dóchasach go mbeidh dul chun cinn air. Bhí mé ag labhairt leis na leaids ó Chonradh na Gaeilge agus le mo chuid oifigeach faoi. Beimid ag déanamh ár mbealach fadúda sin amach anseo.

Bíonn díospóireachtaí i gcónaí fadúda maoiniú, airgead agus acmhainní. Chím na deacrachtaí fadúda sin. Sé bliana nó seacht mbliana ó shin bhí an Rialtas agus an tír ar an talamh. Táimid ag iarraidh dul go dtí spás dearfach. Ní bheimid ábalta dul go dtí an áit inar mhaith liom a bheith faoi láthair, ach táimid ag amharc ar an phlean deich mbliana. Dá mbeadh moltaí nó tograí ar intinn an Seanadóra fadúda an todchaí, is é sin an am gur ceart na smaointe a chur le chéile agus muid ag iarraidh an bealach is fearr a aimsiú.

Thug mo chomhghleacaí, an Seanadóir Joe O'Reilly, aitheantas do Chomhaltas Ceoltóirí Éireann. Bhí sé ag caint fadúda dualgais maidir leis an oidhreacht, an cultúr, agus an teanga. Bhí sé ag caint freisin fadúda an laghdú ar líon na ndaoine le Gaeilge sa Ghaeltacht. Gabhaim mo bhuíochas leis na daoine atá lonnaithe sa Ghaeltacht agus tugaim aitheantas dóibh. Is iad sin na daoine a choimeádann an teanga beo - na daoine a labhraíonn an Ghaeilge achan lá. Tógadh iad le Gaeilge agus labhraíonn siad í achan lá. Ní labhraíonn siad í i rith Sheachtain na Gaeilge amháin agus sin an spás ina mbeidh muid ábalta dul ag smaoineamh faoin nGaeilge agus í a chur chun cinn. Níl sé i gceist d'achan duine sa tír é sin a dhéanamh, cé go bhfuil sí i gcroí achan duine, ach dóibh siúd a dhéanann a ndícheall. Is cuma má tá duine ina chonaí i Maigh Eo, in Átha Cliath, i nGaillimh nó i nDún na nGall, is é sin an dúshlán is mó.

Dúirt an Teachta Éamon Ó Cuív roimh na Nollag seanfhocal nár chuala mé roimhe; ná déan nós agus ná bris nós. Do not make a habit and do not break a habit. B'fhéidir gur bhris mise agus muidne an nós gan an Ghaeilge a labhairt i ndiadh na hardteistiméireachta. Tá sé sin thar a bheith suimiúil.

Bhí an Seanadóir O'Reilly ag caint faoi dhaoine gan airgead nach bhfuil in ann dul go dtí na campaí samhraidh nó na coláistí samhraidh. Sin dúshlán mór agus bhí mé ag caint fadúda sin thar na mblianta. B'fhéidir go mbeadh smaoineamh maith againn fadúda sin fosta. Bhí an Seanadóir O'Reilly agus an Seanadóir Mullen ag caint faoin Státseirbhís freisin. Sa Bhille teanga úr, beimid ag amharc ar líon na daoine le Gaeilge a earcaítear a mhéadú go dtí 20% den iomlán. Sin an bhealach is fearr chun seirbhís a chur ar fáil do dhaoine le Gaeilge. Tá sin níos fearr fosta. Beidh sé sin i gceist istigh sna Gaeltachtaí agus sa Státchóras fosta.