Thomas Byrne (Fianna Fail)

Ba mhaith liom féin fáilte a chur roimh an Aire Stáit as teacht go dtí an tSeanad inniu. Níl aon amhras ach go go gcuirfidh sé an Ghaeilge agus na ceantair Gaeltachta chun cinn i rith a théarma.

Bhunaigh an Rialtas deiridh, ina raibh mé féin páirteach, an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge. Tá an straitéis sin bunaithe ar thaighde agus ar thuairimí mhuintir na Gaeilge agus na Gaeltachta. Tá aidhmeanna ag an straitéis a bhaineann le hoideachas. Deir an straitéis go bhfuil sé an-thábhachtach caighdeán Gaeilge a chur chun cinn ins na coláistí oideachais agus caighdeán Gaeilge na múinteoirí agus na ndaltaí a chur chun cinn chomh maith le hinfheistíocht Rialtais. Caithfear forbairt a dhéanamh maidir le cúrsaí tríú leibhéal tré Ghaeilge.

Bíonn a lán daoine ag plé leis an teanga labhartha, agus tá sin an-thábhachtach ar fad. Ach ní féidir dearmad a dhéanamh ar an teanga scríofa agus ar an litríocht atá againn sa Ghaeilge. Má dhéanann duine léamh nó staidéar ar litríochta álainn na Gaeilge tiocfaidh feabhas ar a chuid Gaeilge labhartha agus ar a stór focal. Ní féidir an litríochta a chaitheamh sa bhosca bruscair agus í a maslú. Tá sé tábhachtach go gcoimeádtar béim ar an litriocht freisin.

Caithfimid an Ghaeltacht a shábháil. Sin an géarchéim láithreach atá againn maidir leis an nGaeilge. Má tá spéis againn sa teanga, inár gcultúr agus inár dtír féin, déanfaidh an tír go léir iarracht an Ghaeltacht a caomhnú.

I rith an olltoghcháin, bhí ionadh an domhain orm go raibh stádas na Gaeilge agus na Gaeltachta i mbéal an phobail i gceantair áirithe. Ní raibh a lán daoine ró-shásta leis an moladh go scriosfar an Ghaeilge mar ábhar dhualgasach san ard teistiméireacht. Freisin, bhí a lán spéise in áiteanna i mo dháilcheantar féin maidir leis an gaelscoileanna, go háirithe i Rath Tó, i nDún Seachlainn, i gCill Dheagláin, i nDún Búinne agus i gCeannanas Mór in oirthear na Mí. Taobh amuigh des na Gaeltachtaí tá ról rí-thábhachtach ag na gaelscoileanna i gcur chun cinn na Gaeilge. Caithfear béim an-láidir a leagan orthu.

Maidir le heacnamaíocht na Gaeilge agus le heacnamaíocht Údarás na Gaeltachta, caithfimid béim a chur ar an tábhacht atá ag an údarás. Tá beagnach billiún euro de dhíoláchán ag na comhlachtaí Gaeltachta atá faoi bhun an údaráis. Tá tuarastáil iomlán €250 milliún á íoc do dhaoine atá ag obair ins na gnónna sin agus íocann na gnónna €75 milliún de cháin. Rud suntasach eile, tá beagnach leath des na comhlachtaí atá faoi bhun an údaráis ag baint páirt i dtaighde agus i bhforbairt - research and development. Tá Údarás na Gaeltachta an-thábhachtach. Tá sé náireach go bhfuilimid ag tógáil an bhunúis dhaonlathach atá ag Údarás na Gaeltachta agus á sciobadh ó phobal na Gaeltachta. Aontaím leis an Seanadóir Ó Clochartaigh. Tá Gaeltacht an-bheag i gContae na Mí. Níl aon chomhairleoir contae in gContae na Mí ina chónaí i Rath Chairn nó i mBaile Ghib ach beidh an cinneadh le déanamh ag comhairleoirí contaethe ansin. Ba cheart go ndéanfar an cinneadh ag na daoine atá ina gcónaí sna ceantair Gaeltachta. Má táthar ag caint faoi "cronyism" nó faoi cheapacáin ar bhoird Stáit níl sé ceart an daonlathas a thógaint ón t-aon bord Stáit atá daonlathach. Impím ar an Aire ath-chóiriú a dhéanamh ar an gcinneadh sin. B'fhéidir go n-athróidh an t-Aire Stáit a intinn maidir leis sin.

Tá a fhios agam go bhfuil an t-Aire Stáit chun iarracht an-mhór a dhéanamh. Má táim á cháineadh beagnach inniu, níl mé á cháineadh go ro-dhona. B'fhéidir go n-éistfidh sé leis na pointí atá déanta agam.