Mr. Séamas Ó Concheanainn:

Tá. Arís, is é an plean náisiúnta an fheithicil chun aghaidh a thabhairt air seo ar bhonn náisiúnta. Mar a luaigh mé san aitheasc, tá dhá ghné gur crainn taca iad den phlean náisiúnta: an 20% d'earcaithe le Gaeilge agus na caighdeáin teanga. Ní féidir liom réamh-bhreithiúnas a thabhairt ar an bplean náisiúnta, ach feicimse céimeanna sonracha. Is gníomh stairiúil atá ansin go mbeidh plean náisiúnta de sheirbhísí poiblí an Stáit trí Ghaeilge don chéad uair ann agus taighde suntasach déanta air. Beidh sé le foilsiú sna seachtainí amach romhainn. Is iad na crainn taca d'fheidhmiú an phlean náisiúnta sin ná cén chaoi a mbeidh dóthain foirne sna húdaráis áitiúla, mar a luaigh an Seanadóir, agus - go háirithe ar dtús - sna comhlachtaí poiblí ós rud é go bhfuil na comhlachtaí sin ag cur ar fáil na croísheirbhísí atá an pobal ag tarraingt orthu chuile lá; agus cén chaoi a mbeidh dóthain cumas teanga - an leibhéal cuí teanga - ag an bhfoireann. Má thugann tú iad sin uilig le chéile, tá tú ag teacht ar an bhfadhb atá ann i láthair na huaire ó threonna éagsúla. Caithfidh an pacáiste comhtháite a bheith ann. Faraor, is í an taithí a bhíonn againn faoi láthair le roinnt mhaith gearán ná nuair a chuireann baill den phobal glaoch leis an tseirbhís trí Ghaeilge a fháil - seirbhísí teileafóin, mar shampla - tá an seirbhís sin thar a bheith tearc mar níl an dualgas leagtha síos in Acht 2003 a leithéid de sheirbhís a chur ar fáil. I roinnt de na scéimeanna teanga, bhí an dualgas sin sonraithe ach is mionlach a bhí sna comhlachtaí poiblí a raibh orthu seirbhís chomh bunúsach le seirbhís teileafóin trí mheán na Gaeilge a chur ar fáil. Cén chaoi gur féidir teanga a chothú mura bhfuil sí á saothrú mar theanga bheo? An dúshlán atá romhainn anois leis an bplean náisiúnta ná go n-aithneofar na croísheirbhísí mar thús, go n-aithneofar cén líon foirne a theastaíonn leis na seirbhísí sin a chur ar fáil sna comhlachtaí poiblí ar leith, go n-aithneofar cén cumas teanga a chaitheas a bheith ag an bhfoireann lena chinntiú go bhfuil cothrom na Féinne á fháil ag pobal na Gaeilge - rud a leag mé béim air i m'aitheasc - agus go mbeidh muinín ag an bpobal sin as na seirbhísí sin.

Tá an Stát, sa straitéis atá aige ó thaobh seirbhísí poiblí faoi láthair, ag leagan an-bhéim ar bhunluachanna do sheirbhísí poiblí an Stáit trí chéile, rudaí ar nós iontaobhas, oscailteacht, freagracht agus a bheith in ann brath ar an tseirbhís ar mhaithe le muinín an phobail a chothú i seirbhísí poiblí atá an Stát ag cur ar fáil. Caithfear na bunluachanna a thabhairt isteach i lár an phlean náisiúnta agus seirbhísí nua agus feabhsaithe á bpleanáil trí mheán na Gaeilge. Tá muid ag caint ar athrú meoin atá an-tábhachtach. Tá ról criticiúil ag an oifig monatóireacht a dhéanamh air sin. Is é sin fáth gur leag mé béim ar chomhoibriú. Leis an obair atá á déanamh ar an talamh tríd an phróiseas pleanála teanga, d’fhéadfadh an phleanáil teanga agus feidhmiú na gceart teanga oibriú as lámh a chéile le forbairt a dhéanamh ar sheirbhísí sa Ghaeltacht. Caithfidh an státchóras a fheiceáil agus a thuiscint go bhfuil gníomh suntasach le tógáil anseo le muinín a chothú i gcaighdeán agus líon na seirbhísí poiblí atá ar fáil trí mheán na Gaeilge faoi láthair. Thagraigh mé freisin do chúrsaí oideachais. Ní féidir le haon teanga, nó cearta teanga, feidhmiú go forásach mura fuil bunearnálacha ar nós cúrsaí oideachais, cúrsaí pleanála agus cúrsaí craoltóireachta ag freastal ar na riachtanais chomhaimseartha atá ag an bpobal. Tá mé agus Muireann an-airdeallach faoin obair sin.