Oireachtas Joint and Select Committees
Wednesday, 1 May 2024
Joint Committee on the Irish Language, the Gaeltacht and the Irish Speaking Community
Pleanáil Teanga Lasmuigh den Ghaeltacht: Plé
1:30 pm
Mr. Brian Ó Gáibhín:
Tabharfaidh mé freagra air sin. Tá na grúpaí seo ar fad de facto ag déanamh an bhreisoideachais leis na rudaí ar fad atá ar siúl againn. Táim ag dul ar ais ag an gceist faoin Rialtas a bheith dáiríre agus fadtéarmach sa phleanáil. In Áras Chrónáin, thosaigh muid rud éigin tar éis an phaindéim Covid. Ní raibh na daoine a bhí ag dul in aois, na seanóirí, ag teacht ar ais. Ní raibh siad ag dul amach agus ag baint taitneamh as na háiseanna atá againn. Thosaigh muid maidin chaife le cairde. Fast-forward go dtí inniu agus bíonn idir 60 agus 70 duine ag teacht chuile Aoine. Níl aon chúlra Gaeilge ag cuid mhaith acu ach anois tá an Ghaeilge á úsáid acu go normálta. Tá siad ag úsáid frásaí beaga agus ag casadh tunes agus amhráin. Is é an rud is tábhachtaí ná go bhfuil siad ag tabhairt aire dá chéile agus mar phobal agus an Ghaeilge lárnach sa rud. Mar a dúirt Micheál Ó Mainín faoi na ranganna, táimid in ann é seo a dhéanamh mar is grúpaí pobail muid. Táimid in ann é a dhéanamh ar bhealach ina bhfuil tionchar an-sciobtha aige ar an bpobal. Tá freagra agus toradh an-sciobtha le feiceáil i measc an phobail de bharr sin. Nuair a chuir muid pleananna le chéile don Rialtas agus don Aire mar gheall ar na líonraí Gaeilge siar roimh Covid, chuir muid isteach pleananna réalaíocha agus buiséad thar a bheith réalaíoch. Faigheann muid bang for the buck, mar a dúirt Siobhain Grogan. Cuireann sé iontas orm go bhfuil cead ag a heagraíocht cíos a íoc ach nach bhfuil cead aige rud éigin a cheannach.
Mar gheall ar na scoileanna, gabhfaidh mé ar ais chuig Gaelscoil na Camóige atá ar shuíomh an árais. Gan tacaíocht ó mhuintir Áras Chrónáin, ní bheadh Gaelscoil na Camóige fós ag feidhmiú. Leis an méid cíosa atá íoctha, tógfar 20 scoil. Nílim ag magadh. Tógfar 20 scoil úr nua leis an méid sin.
Ag dul ar ais ar an gceist mar gheall ar na ranganna, dá mbeadh an maoiniú ceart curtha ar fáil do phleananna na cúig ghrúpa seo mar eiseamláir agus dea-shampla don tír, táimid dóchasach go dtiocfadh grúpaí eile inár ndiaidh ag iarraidh stádas líonra Gaeilge a bhaint amach. Is é an bhuairt agus an eagla atá orainn ná, muna bhfuiltear sásta an tacaíocht cheart a chur ar fáil do na cúig ghrúpa - an chéad chúig ghrúpa i stair na tíre atá tar éis é sin a bhaint amach agus ag iarraidh é a chur i gcrích - what is coming down the road? Is botún iomlán a bheadh ann. Táimid in ann é seo a dhéanamh. Táimid ag lorg an tacaíocht cheart agus an maoiniú ceart le fís fadtéarmach, mar a dúirt an Teachta féin. Gearradh an buiséad a chuir muid isteach don chéad phlean gnímh. Baineadh dhá thrian de, más buan mo chuimhne. Tá an Roinn ag iarraidh orainn rud éigin a dhéanamh ach ag casadh ar ais chun a rá nach bhfuil rudaí ar fáil. Cuirfidh mé deireadh leis seo because I will go on a rant but, nuair a d'iarradh orainn plean a scríobh, plean seacht mbliana a bhí ann a bheadh maoinithe le trí bhliain. Work that out. Níl mé go maith ag an mata ach is a sé trí agus trí agus is a seacht é sé agus a haon. Ní raibh aon chinnteacht ann. Bhí frustrachas againn. Thuigeamar gur phlean seacht mbliana a bhí ann ach is 70 nó 700 bliain a bheadh ann. Ar a laghad, bheifeá ag súil go mbeadh maoiniú ann don seacht mbliana seachas trí agus feicfimid ina dhiaidh sin.
Is í sin an mhórcheist againn. Cá bhfuil an dáiríreacht? Caithfear an dáiríreacht sin a léiriú dúinn.
No comments