Ms Niamh N? Bhroin:

A Chathaoirligh, a chomhchainteoirí agus a dhaoine uaisle, ba mhaith liom fáilte a chur roimh Joy Coyle, tuismitheoir ó Éadan Doire, Vincent Hussey, tuismitheoir ón dTulach Mhór agus Niamh Uí Chléirigh, príomhoide Ghaelscoil na Laochra, atá ar líne. Táim anseo inniu chun an éileamh don Gaelscolaíocht nach bhfuil á shásamh ag an Stát a phlé. Is oth liom a rá nach bhfuil an Stát ag cur Gaelscolaíocht ar fáil ag an dara leibhéal do mhuintir Thulach Mhór. Is cinnte go bhfuil éileamh don Ghaelscolaíocht nach bhfuil á shásamh ag an Stát.

Tá mé i mo chónaí sa Tulach Mhór. Bhí an t-ádh liom go raibh mé in ann freastal ar scoileanna lán-Ghaelacha, Scoil Mobhí agus Scoil Chaitríona i nGlas Naíon, Baile Átha Cliath. Bhí an t-ádh chomh maith ar sheanmháthair agus shinseanmháthair mo pháistí freastal ar Scoil Chaitríona ar Shráid Eccles i mBaile Átha Cliath. Fuair seanathair mo pháistí scolaíocht trí mheán na Gaeilge i gContae Chiarraí. Ní bheidh mo pháistí in ann oideachas iarbunscoile trí mheán na Gaeilge a bhaint amach de bhrí go bhfuil siad ina gcónaí sa Tulach Mhór i lár na tíre.,

Nuair a thosaigh mé ar an bhfeachtas seo chun Gaelcholáiste a bhaint amach don Tulach Mhór in 2020 bhí mo mhac is sine sna naíonáin mhóra. Ag an am sin ba é an grá don Ghaeilge ba chúis leis an bhfeachtas. Le déanaí agus mé ag seoladh téacs chun carad liom faoi nuacht a chuala mé tháinig téacs ar ais chugam leis an nath "dúirt bean liom go ndúirt bean léi". Ag an bpointe sin, bhí a fhios agam an tábhacht a bhaineann le nathanna cainte, le frásaí Gaeilge a dhéanann cur síos ar ghníomhachtaí laethúla. Is é seo saibhreas na teanga.

Le 30 bliain anuas, tá naíonra agus bunscoil Ghaelach sa Tulach Mhór. Tá sé bunscoil Gaelach timpeall an Thulach Mhór - Gaelscoil an Eiscir Riada, Gaelscoil Éadan Doire, Gaelscoil na Laochra i mBiorra, Gaelscoil an Choillín sa Mhuileann gCearr, Gaelscoil an Mhuilinn sa Mhuileann gCearr agus Scoil na gCeithre Máistrí i mBaile Átha Luain - le thart ar 1,000 dalta ag freastal orthu. Níl aon Gaelcholáiste ag freastal ar na daltaí bunscoile seo.

Tá an Tulach Mhór 35 noiméad ó hÉadan Doire in oirthir an chontae, ó Bhiorra in iarthar an chontae agus ón Mhuileann gCearr. Is féidir Baile Átha Luain a bhaint amach i 40 noiméad. Níl Gaelcholáiste chun freastal ar na bunscoileanna. Tá an Gaelcholáiste is gaire d’Éadan Doire i Maigh Nuad, an Gaelcholáiste is gaire do Bhiorra i mBaile Átha an Rí i gContae na Gaillimhe, an Gaelcholáiste is gaire do Mhuileann gCearr i Ráth Chairn i gContae na Mí agus an Gaelcholáiste is gaire don Tulach Mhór i Nás i gContae Chill Dara. Bhí aonad i mBaile Átha Luain ach theip air blianta ó shin. Bhí sé foilsithe sa The Irish Times in 2002 go raibh iarracht á déanamh oideachas trí mheán na Gaeilge a chur chun cinn i gColáiste Thulach Mhór. Theip air sin chomh maith.

Tá an obair-déanta ag an Stát maidir le cursaí oideachais, mar shampla ó thaobh mórthionscadail atá ag cur scoileanna ar fáil agus an dul chun cinn maidir le hoideachas riachtanais speisialta. Níl an Roinn ag cur Gaelcholáistí ar fáil ag an dara leibhéal, áfach. Tá sé in am don Stát Gaelcholáiste a bhunú sa Tulach Mhór. Tugann na bunscoileanna bunchloch na teanga do pháistí ach is ag aois na ndéagóirí a thagann forbairt ar an teanga. Bíonn déagóirí tapaidh lena smaointe, cliste lena gcaint agus bíonn comhrá glic agus greannmhar acu. Gan Ghaelcholáiste, ní bheidh an Tulach Mhór in ann stádas nua-Ghaeltachta nó aidhmeanna de réir an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030 a bhaint amach. Mar a dhuirt an tAire, an Teachta Foley, in 2023, tá gealltanas tugtha ag an Roinn Oideachais deiseanna a chruthú chun oideachas trí mheán na Gaeilge a leathnú lasmuigh den Ghaeltacht.

Sa Phlean Forbartha Chontae Uíbh Fhailí 2021-2027, tá an Roinn Oideachais den tuairim go mbeidh bunscoil agus iarbhunscoil nua ag teastáil má fhásann an daonra de réir mheastachán an phlean. Mhol an Roinn suíomh a chur ar fáil le haghaidh scoileanna nua sa Tulach Mhór. Ó foilsíodh an litir sin, tá tithíocht tar éis dul i méid sa Tulach Mhór agus méadú tagtha ar an daonra. Beidh Teachta Dála sa bhreis againn san olltoghchán atá le teacht. Beidh triúr Teachtaí Dála againn i dtoghcheantar Uíbh Fhailí. Beidh Oifigeach na Gaeilge fostaithe go luath ag Comhairle Contae Uíbh Fhailí. Níl Gaelcholáiste againn fós.

Sa Tulach Mhór tá an Ghaeilge á cur chun cinn sa chomhluadar. Tá Comhaltas Ceoltóirí Éireann go breá láidir sa Tulach Mhór le béim ar an nGaeilge ó thaobh teanga agus cultúr de. Tá ciorcal comhrá Gaeilge sa leabharlann chomh maith le pop-up Gaeltachtaí. Tá Cumann Lúthchleas Gael An Tulach Mhór agus Cumann Camógaíochta Tulach Mhór ag cur na Gaeilge chun cinn. Tá na cumainn páirteach i bhFondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonnacha. Tá na nuachtáin áitiúla ag tabhairt tacaíochta do na hoifigigh Gaeilge sna cumainn. Caithfidh an Roinn polasaí nua a chur i bhfeidhm chun Gaelcholáiste a bhunú sa Tulach Mhór. Tá gá ann dá leithéid agus ba chóir go mbeadh sé againn. Is trua nach bhfuil Ghaelcholáiste sa Tulach Mhór. Gan Gaelcholáiste, ní thiocfaidh fás ar an nGaeilge. Tá an Ghaeilge nasctha le hoidhreacht na tíre. Tír gan teanga, tír gan anam. Mar a deirtear sa dán:

Mise Éire,

Sine mé ná an Chailleach Bhéarra,

Mór mo ghlóir,

Mé a rug Cú Chulainn cróga,

Mór mo náir,

Mo chlann féin a dhíol a máthair,

Mise Éire,

Uaigní mé ná an Cailleach Bhearra.

Go raibh maith agaibh a chairde.