Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Gabhaim buíochas le Maitiú de Hál. Is trua nár fhan an Teachta Healy-Rae a chuir an cheist chun éisteacht leis an bhfreagra nó ar a laghad le freagra a bhí dírithe isteach ar cheist nach raibh ardaithe ar aon bhealach.

Tá roinnt ceisteanna agam féin sula gcuirfimid críoch leis an gcuid seo den seisiún inniu. Tá ceist amháin atá ardaithe agus b'fhéidir go bhfuil an freagra tugtha ar bhealach agus is í sin an ceann faoi Airbnb. Níl mé chun dul isteach go mion sa cheist agus bhí daoine ag iarraidh é a lua maidir le tiarnaí talún má tá fadhb acu. Tá réiteach an-éasca ann do dhuine atá fadhb aige maidir leis an méid cíosa atá á fháil aige nó aici agus is é sin an teach a dhíol. Is é sin réiteach na faidhbe ar a lán bealaí i mo thuairim féin. Tá 197 teach ansin ar Airbnb agus ba chóir go mbeadh an Stát ag déanamh níos mó chun roinnt de na tithe sin a cheannach. Déantar i mBaile Átha Cliath é agus téann an chomhairle cathrach in iomaíocht - is í seo fadhb eile - le lánúin atá ag iarraidh tithe a cheannach. Tá céatadán ar leith leagtha síos ag an gcomhairle cathrach nach féidir leo méid áirithe a cheannach, chun a dhéanamh cinnte de nach bhfuil siad in iomaíocht go hiomlán ach tá sí in iomaíocht le vulture funds agus le daoine eile chomh maith.

Tá fadhb ann le déanaí de bharr na géarchéime tithíochta atá sa chathair. Chuaigh an chomhairle contae in a lán ceantar laistigh de mo Dháilcheantar féin agus cheannaigh sí bloc iomlán árasáin ansin chun déileáil leis an fhadhb. B'fhéidir gurb í seo ceann de na rudaí a d'fhéadfadh an t-údarás féachaint air in aon chomhairle contae má tá tithe ann a d'fhéadfadh sí iad a cheannach, nó a chur ar cíos inacmhainne. Fiú amháin, d’fhéadfadh sí díriú isteach ar na fothraigh de na tithe folmha agus iad a cheannach chomh maith, mura bhfuil daoine ag tabhairt fúthu. Níl a fhios agam an é sin réiteach na faidhbe ach measaim go bhfuil a lán réiteach ar na fadhbanna seo.

Ó thaobh an AHB, mar gur thosaíomar beagnach ag caint faoi sin, tá dainséir ann má théann an t-údarás i dtreo AHB. Níl mé ag cur ina choinne ach táthar ag cothú leibhéal, sraith nó layer eile de bureaucracy agus caithfidh an t-údarás daoine breise a fháil. Tá AHBs ann cheana féin. Is é an rud atá á lua ag ár n-aíonna ná gur mhaith leo roinnt de na AHBs a mhealladh isteach, ar nós Ó Cualann nó Circle, ionas go dtugann an t-údarás nó an chomhairle contae suíomhanna dóibh. I mo cheantar féin, bhí mé ann le duine éigin ag féachaint ar shé theach atá á dtógáil ag Tiglin, dream ar leith a chuidíonn le daoine a bhfuil fadhbanna ar leith acu. Is féidir leis an eagraíocht seo sé nó seacht dteach a thógáil in áiteanna beaga agus ní gá dóibh 100 teach a thógáil. Tá sé mar an gcéanna leis an eagraíocht Ó Cualann. Tá 400 AHBanna ann cheana féin. Smaoinigh go bhfuiltear anseo ag iarraidh ceann eile a bhunú. Tá gá le haitheantas ar leith don Ghaeilge agus is é sin an fáth go mbeadh fochomhlacht ag an AHB a bhfuil a fhios aige freisin conas tithe a thógáil, a reáchtáil agus a leithéid, maidir leis na cinn atá le cur sa Ghaeltacht.

Má chuidíonn sé seo leis an údarás, níl mé ina choinne. Tá tuairim agam nach gá don údarás a bheith ina AHB chun an obair a dhéanamh. Níl sé leagtha síos nach féidir leis é sin a dhéanamh. Dá réir, glacann an t-údarás, nó is é sin an tuairim atá aige anois go bhféadfadh leis bogadh. Is é sin an fáth go bhfuil scéim phíolótach ann. Má tá fadhbanna ann, aithneoidh sé iad agus tá súil agam go ndéileálfaidh an t-údarás leo.

Tá an ceart ag ár ngrúpa aíonna maidir le níos mó cumhachtaí. Bhíomar ag súil mar choiste agus mar ghníomhairí Gaeilge go mbeadh Bille Údarás na Gaeltachta, maidir leis na toghcháin, rite faoin am seo. Níl sé ann. Ar chuma éigin, is léir ag an staid seo nach mbeidh an Bille againn ionas go mbeidh toghcháin ann i mí an Mheithimh. Beidh sé ann am éigin agus b'fhéidir go dtabharfaidh sé sin deis dúinn díriú isteach agus na cumhachtaí breise seo a chur isteach sa reachtaíocht.

Tá an ceart ag an Teachta Ó Cuív faoin bplean áitiúil Gaeltachta. Gheall an tAire go mbeadh leasuithe ag déileáil le pleanáil áitiúil agus táimid ag iarraidh plean náisiúnta ann chomh maith céanna. Is é sin raic idir mé féin agus an Aire. Ar a laghad, tá céim chun tosaigh ann go mbeidh an Ghaeltacht sa chreatlach nua pleanála agus go mbeidh straitéis ar leith ann maidir le tithe sa Ghaeltacht.

An gá le ceist shonrach, a d'ardaigh Donncha Ó hÉallaithe liom cheana, faoi Acht na dTithe (Gaeltacht) (Leasú), faoin leasú sin agus faoin gcuidiú breise atá leagtha síos gur féidir leis an Roinn a thabhairt? Tá scéimeanna ann cheana féin ag an Aire. Aontaím le roinnt acu agus ní aontaím le roinnt eile. An bhfuilimid ag iarraidh go mbeadh sé seo sa bhreis air sin nó in iomaíocht leis na scéimeanna sin? Tá mo thuairim féin agam gur chóir go mbeadh siad sa bhreis orthu toisc go bhfuil éigeandáil ann. Maidir leis sin arís agus le haon rud atá á lorg againn, tá scéim ann d'fhoirgnimh fholmha faoi láthair agus tá ag éirí go maith leis, go bhfios dom, lasmuigh de Bhaile Átha Cliath. Ní tharlaíonn sé sin i mBaile Átha Cliath mar is scéim eile atá ann. Is é an moladh atá á dhéanamh go mbeadh céatadán sa bhreis ag aithint an costas breise atá ann ó thaobh na Gaeltachta de agus an easpa infrastruchtúir sin atá ann má táthar ag atógáil nó ag cóiriú tithe folmha nó tithe atá ina bhfothracha. Ba chóir go mbeadh sé sin á lorg againn agus is í sin an saghas tuairime atá ag ár ngrúpa aíonna ó thaobh sin de. Measaim gurb é sin an méid atá agam faoi láthair.