Mr. Donncha ? h?allaithe:

Is dócha gurb í an fhadhb ná a laghad tithíochta atá ar fáil ar cíos i gcomparáid leis an méid atá ar fáil ar Airbnb. Go bunúsach, in abairt amháin, is é an réiteach atá air ná a dhéanamh níos mealltaí do dhaoine iad a chur amach ar cíos fadtéarmach seachas iad a chur amach ar cíos gearrthréimhseach Airbnb. D'éirigh leis an Rialtas é sin a dhéanamh ó thaobh tithe lóistín a bheith ar fáil do na hÚcránaigh nuair a tháinig an rabharta Úcránach anseo tar éis ionradh na Rúise ar an Úcráin. Rinneadh an-mhealltach é do dhaoine tithe a chur ar fáil ar cíos d’Úcránaigh. D'fhéadfadh an Rialtas méid áirithe a dhéanamh le go mbeadh sé níos mealltaí.

Feictear domsa go bhfuil bealach ann a bhféadfadh Roinn na Gaeltachta teacht isteach san áireamh anseo. Nuair a bhíodh Roinn na Gaeltachta gníomhach ó thaobh cúrsaí tithíochta, bhí deontas speisialta ann, mar shampla, le go bhféadfadh daoine chalets a thógáil in aice leis na tithe cónaí a bhí acu agus úsáid a bhaint as na seirbhísí céanna bhí acu freisin. Tógadh go leor chalets siar ag deireadh na seascaidí agus sna seachtóidí ar an gcaoi sin. Nuair a tháinig mise go Cois Fharraige i dtosach 1973, bhí raidhse áiteanna ar fáil ar cíos mar gheall ar an scéim sin. Arís, d'fhéadfaí scéim mar sin a thabhairt isteach ar ais. Ní réiteodh sé sin an fhadhb láithreach ach réiteodh sé an fhadhb i gceann dhá nó trí de bhlianta. D'fhéadfadh sé tarlú arís go mbeadh tithe beaga a bhíodh ar fáil ar cíos do dhaoine aonaracha nó do lánúin a bheadh ag tosú amach. Is minic gur mar sin a thosaigh daoine amach nuair a bhíodar ag iarraidh teach a thógáil, gur thóg siad ceann de na chalets sin ar cíos go dtí go mbeadh an teach réitithe acu. I ndáiríre, tá réiteach ar chuid de na fadhbanna seo le fáil ach breathnú siar 20, 30 nó 40 bliain, nuair a bhí Roinn na Gaeltachta gníomhach i gcúrsaí tithíochta.

Chun teacht ar ais go dtí fadhbanna a luaigh an Teachta Ó Cuív, nuair a bhíonn daoine ag iarraidh teach a mhuintire a thógáil, nó teach a fhaigheann nó a cheannaíonn siad, agus na costais éagsúla a bhaineann le cúrsaí uisce, leictreachais agus mar sin de, creidim nach dteastaítear scéimeanna móra tithíochta sa Ghaeltacht ar chor ar bith. Ní dóigh linn gur luíonn sé sin le nádúr na Gaeltachta nó an cheantair. Bheimis ag iarraidh go mbeadh clusters tógtha de chúig nó de shé theach. Is í an tsamhail atá againne arís go bhféadfaí suíomhanna a réiteach ag Údarás na Gaeltachta, mar shampla, ar a bheadh na clusters seo le tógáil, go gcuirfí, i dtosach báire, cead imlíneach pleanála le haghaidh cúig nó sé theach a thógáil, suas go dtí deich gcinn ar a mhéad, ar shuíomh a bheadh ag Údarás na Gaeltachta, agus go gcuirfí na seirbhísí ar fáil dá mbeadh an cead imlíneach ar fáil, is é sin uisce, leictreachas agus córas séarachais. Tá Údarás na Gaeltachta in ann córas séarachais a réiteach le haghaidh eastáit tionsclaíocha agus monarchana. Tá monarcha sa Spidéal ina bhfuil níos mó ná 300 duine ag obair agus córas séarachais ann dá bhainistiú ag Údarás na Gaeltachta di. Ní thuigim ó thalamh an domhain, agus is innealtóir mé nár chleachtaigh mórán riamh de agus tá go leor de mo chuid innealtóireachta dearmadta agam, cén bealach gur féidir le hÚdarás na Gaeltachta córas séarachais a chur ar fáil do mhonarchana mhóra in eastáit thionsclaíocha ach nach féidir leis iad a chur ar fáil do chóras tithíochta beag. D'fhéadfadh Údarás na Gaeltachta a bheith níos gníomhaí, ach an t-airgead agus na hacmhainní daonna a bheith aige. Is í ceann de na fadhbanna móra atá againne anois le réiteach a fháil ar fhadhbanna tithíochta sa Ghaeltacht ná go bhfuil na scileanna, an t-eolas agus na daoine a bhíodh ag Roinn na Gaeltachta agus ag Údarás na Gaeltachta ó thaobh cúrsaí tithíochta imithe. Chaithfí é sin a atógáil, tógfaidh sé sin píosa ama agus beidh sé deacair na daoine sin leis na scileanna áirithe a fháil ar ais sa Roinn agus in Údarás na Gaeltachta.

Tá plean ag teastáil ina mbeidh go leor rudaí le cur le chéile le go n-oibreoidh sé seo. Beidh scileanna daonna agus maoiniú caipitil níos mó ag teastáil ó Údarás na Gaeltachta le go mbeadh sé in ann fiú amháin dul amach agus talamh eile a cheannach. Bhí an Teachta Connolly ag caint faoi seo agus gur iontach an rud é go bhfuil an méid seo talaimh ag Údarás na Gaeltachta. Is é an fáth go bhfuil an talamh sin ag Údarás na Gaeltachta ná gur in aimsir Ghaeltarra Éireann, bhí Cathal Mac Gabhann ann agus is é an intinn a bhí aige ná an méid talaimh a bhí ag teacht ar an margadh agus is féidir a cheannach le go mbeadh sé úsáideach am éigin. Is maith an rud é go raibh an meon sin aige. Tá cuid den mheon céanna ag teastáil anois. Tagann neart talaimh ar an margadh sa Ghaeltacht agus ní fheicim go mbíonn Údarás na Gaeltachta gníomhach a thuilleadh féachaint an bhféadfaí an talamh sin a úsáid le haghaidh tithíochta, mar shampla.

Feictear domsa go bhfuil go leor rudaí a chaithfí a chur le chéile le réiteach a fháil air seo agus tá muidne ag moladh roinnt réiteach. Feictear dúinn gur cuid den réiteach a fheicimid ná, ar bhealach, go mbeadh Údarás na Gaeltachta agus Roinn na Gaeltachta níos gníomhaí ag úsáid na cumhachtaí atá acu agus cur leis na cumhachtaí sin. Is cinnte go dtuigimid go maith go bhfuil sé thar a bheith tábhachtach nach mbeadh aon chomhartha ceiste ann faoi cad is féidir le hÚdarás na Gaeltachta a dhéanamh. Is maith liom an smaoineamh, ní hamháin go mbeadh sé ráite go bhfuil cumhachtaí aige ó thaobh cúrsaí tithíochta ach go mbeadh dualgas air faoi chúrsaí tithíochta freisin.