Oireachtas Joint and Select Committees

Friday, 8 March 2024

Joint Committee on the Irish Language, the Gaeltacht and the Irish Speaking Community

Cathair na Gaillimhe, Cathair na Gaeilge: Plé

Ms Caroline N? Fhlatharta:

Coinneoidh mise gearr freisin é. Tá cúpla ceist le freagairt. Tá mise ag feidhmiú ag grád 5 freisin agus tá mé ag plé leis an nGaeilge go lánaimseartha. Níl cúraimí eile orm ach tá a fhios agam ó bheith ag caint le hoifigigh Ghaeilge eile go bhfuil go leor acu a bhfuil ualach an-trom aistriúcháin orthu. Tá an t-ádh dearg linn san ollscoil go bhfuil seirbhís aistriúcháin againn mar sin tá mé i riocht maith. Rud eile a chuidíonn go mór ná go bhfuil mise ag obair d’oifig an uachtaráin ionaid agus meabhránaí agus tá stádas ag an oifig sin. Tagann sé sin leis an méid a bhí le rá ag Máirtín Ó Donnchadha, sé sin go bhfanann an té atá thuas ard agus go bhfuil sé níos éasca rudaí a bhrú ar aghaidh nuair atá an tacaíocht sin agat - agus tá, buíochas le Dia.

Maidir leis an scéim chónaithe Gaeilge a luaigh an Teachta Ó Cuív, tá an ceart aige. Labhair duine de na mic léinn a bhí sa scéim anuraidh ag an ócáid a bhí againn Dé hAoine seo caite agus dúirt sé go raibh an caidreamh níos dlúithe idir na mic léinn sa scéim i gcomparáid leis na mic léinn eile a bhí ag roinnt lóistín ar champas na hollscoile. Tá tairbhe ann cinnte agus mholfainn do chuile institiúid a bheith ag déanamh sin. Mar a tharlaíonn sé, rith mé rún ag ard-fheis Chonradh na Gaeilge i mbliana go mbeadh scéim chónaithe ag gach uile ollscoil nó institiúid agus glacadh leis an rún. Is dul chun cinn suntasach é sin.

Thagair Orlaith Ní Mheachair don dúshlán is mó atá ann agus muid ag iarraidh teacht ar réiteach nua chun dul i ngleic leis an riachtanas 20%; sé sin, nach bhfuil a fhios againn céard é an bunleibhéal a theastófaí lena rá go bhfuil an duine inniúil. Tuigim go bhfuil taighde ar bun agus go bhfuil moltaí le cur faoi bhráid an choiste chomhairligh i mí an Mheithimh. Táimid ag fanacht leis an bplean náisiúnta ansin go bhfeicfimid. Tá an ceart ag Orlaith Ní Mheachair go bhfuil an t-am ag imeacht. San ollscoil s'againne, rinneamar iniúchadh le go bhfeicfimid mar ní féidir tacaíochtaí a chur ar fáil ná breithiúnas a thabhairt ar céard a theastaítear gan taighde a dhéanamh nó tuiscint a bheith ag duine ar an áit a bhfuilimid faoi láthair. Rinneamar iniúchadh inmheánach agus fuaireamar os cionn 1,000 ball foirne. Is é an rud ba shuntasaí domsa faoi sin ná go raibh os cionn 20% den fhoireann muiníneach go raibh ar a gcumas seirbhísí a chur ar fáil i nGaeilge. Maidir leis an leibhéal a bheadh i gceist, is rud eile é sin, ach is tuar dóchais go cinnte dom é sin.

D'iarr an Teachta Ó Cuív orainn an raibh cúpla moladh againn agus, más cuma leis an gcruinniú, déanfaidh mé cúpla moladh. Táim ag ceapadh arís gur cheart go cinnte tabhairt faoi thaighde sna meánscoileanna chun a fháil amach céard iad na riachtanais do na héilimh atá ag an gcéad ghlúin eile. Ansin, go ndéanfaimid na cúrsaí ollscoile, mar a deir an Teachta Ó Cuív, a bheadh ar fáil a fhorbairt i chuile réimse a bheith ar fáil i nGaeilge. Is é sin, ní hamháin díreach an Ghaeilge agus ag díriú ar an litríocht agus mar sin de, ach go mbeadh daoine oilte sna réimsí uile. Ceapaim gur cheart go mbeadh scoláireachtaí ar fáil do mhic léinn a chinneann tabhairt faoi na cúrsaí sin. Is é ceann de na dúshláin a bhaineann le struchtúr na hollscoile ná go bhfuil siad ag breathnú ar fhigiúirí agus ar líon na ndaoine a thugann faoi na cúrsaí agus mura bhfuil an t-éileamh an-ard, bíonn ceisteanna á n-ardú faoi na cúrsaí sin a chur ar fáil, nó an cur amú acmhainní iad?

Bheadh scoláireachtaí iontach agus bheinn ag moladh go mbeadh pointí breise ag an té atá ag déanamh na scrúduithe, nó go mbeadh pointí breise i gceist don té T1 sin sa Ghaeilge, nó do na daoine a thugann faoin scrúdú Gaeilge. Ba chóir freisin go mbeadh maoiniú ar fáil, mar a deir mé, don oideachas trí Ghaeilge sa chóras trí chéile le go mbeadh chuile institiúid in ann forbairt a dhéanamh agus gur láidre a bheadh an tseirbhís phoiblí amach anseo dá réir.

Is rud eile é cinnte nár tháinig an coiste chomh fada linn san ollscoil ach tá polasaí earcaíochta nua faofa ag ardbhainistíocht na hollscoile s'againne agus, mar a dúirt mé, rinneadh an t-iniúchadh mar chuid de sin. Is é an sprioc atá ann ná go mbeadh aitheantas ag dul don dream a bhfuil Gaeilge acu atá ag obair san ollscoil cheana féin. Tá sé i gceist againne i mbliana dianchúrsaí Gaeilge a chur ar fáil ar An gCeathrú Rua. Arís, b'fhéidir go bhfuil foirne drogallach nó meirgeach agus ba mhaith linn ugach agus spreagadh a thabhairt dóibh seachas a bheith ag brú rud éigin orthu agus a rá go bhfuil iallach orthu é sin a dhéanamh.

Comments

No comments

Log in or join to post a public comment.