Mr. Cillian Breatnach:

Go raibh maith ag an gcoiste as an chuireadh a bheith leo ar lá idirnáisiúnta na máthairteanga de chuid UNESCO. Is mise an bainisteoir i Raidió Fáilte anseo i mBéal Feirste. Le cúlra a thabhairt, tá Raidió Fáilte lonnaithe i mBéal Feirste, sna críocha gafa. Bímid go brath go príomha ar mhaoiniú tríd an scéim raidió pobal atá a riar ag Foras na Gaeilge, scéim uile-oileánda.

Soláthraíonn Raidió Fáilte seirbhís raidió pobail Ghaeilge atá leathan, ionchuimsitheach agus a chuidíonn le fás agus le caomhnú na Gaeilge i mBéal Feirste agus ar fud an domhain. Feidhmíonn an tseirbhís phoiblí seo ar bhonn bhrábús neamhdháilte ar feadh an lae, seacht lá sa tseachtain. Bunaíodh Raidió Fáilte in 1993 agus tá ceadúnas seirbhísí srianta faighte ceithre huaire acu ón Údarás Raidió, in 1995, 1997, 2002 agus 2003. Ar bhronnadh ceadúnas raidió pobail Ofcom air, chuaigh an stáisiún i mbun craoltóireachta lánaimseartha ar 107.1FM ar fud fad Bhéal Feirste i Mhí Meán Fómhair 2006. Ó Mhí Mheitheamh 2007, bhí teacht ar an stáisiúin raidió ar fud na hÉireann agus an domhain trí shruthú ar líne go beo ar . D’éirigh leis an stáisiún craoladh níos glinne a sholáthar taobh istigh den limistéar craolta 5 km nuair a fuair sé síneadh cumhachta ó Ofcom, a fhágann soiléireacht bhreise ar aerthonnta FM.

I dtús báire lonnaíodh Raidió Fáilte i gCultúrlann McAdam Ó Fiaich ar Bhóthar na bhFál agus ina dhiaidh sin in Ionad an Dá Spuaic, ar íochtar na bhFál. Ar an 1 Deireadh Fómhair 2018 a thosaigh caibidil nua i seanchas Raidió Fáilte nuair a bhog an stáisiún isteach chuig áras saincheaptha nua ar Shráid Duibhise ar imeall na cathrach. San áras nua, tá oifigí fairsinge agus áiseanna craoltóireachta úrscothacha ar a n-áirítear stiúideo beochraoltóireachta lá go lá atá nasctha le gach stiúideo eile; stiúideo oiliúna; stiúideo le seomra stiúrtha oiriúnach do phléphainéil; stiúideo beag ar an urlár íochtarach, agus Stiúideo Feirste atá ina stiúideo taifeadta fuaime fairsing, saindeartha atá ina fhiontair shóisialta, le seomra stiúrtha ar an urlár uachtarach. Ar bharr sin tá áiseanna leithéad An Lon Dubh, caifé fiontair shóisialta, a dhíolann caifé agus tae lánduillí a aimsíodh go heiticiúil, chomh maith le smailceanna bia; agus seomra boird agus comhdhála lánfheistithe a ligtear ar cíos le háit suí le haghaidh 40 duine ann.

Soláthraíonn Raidió Fáilte ardán do réimse grúpaí leasa pobail ionas go mbeidh spás acu a ngníomhaíochtaí a léiriú don phobal. I measc na grúpaí seo tá eagrais Ghaeilge chultúrtha, oideachais agus forbartha eacnamaíocha. Oibríonn an stáisiún chomh maith le baill pobal mionlach eitneach atá lonnaithe i mBéal Feirste agus le haontachtaithe agus Protastúnaigh le hidirghníomhú traschultúrtha a spreagadh, chomh maith le caoinfhulaingt éagsúlachta cultúrtha agus teanga. Tá tuilleadh eolais ar shuíomh Idirlíne Raidió Fáilte.

Táimid maoinithe go príomha ag Foras na Gaeilge tríd an scéim raidió pobal. Comhlíonann Raidió Fáilte iarratas ar mhaoiniú na scéime seo gach trí bliana. Tá muid i mbliain trí as trí den bhabhta reatha den mhaoiniú seo. Tá ceithre ball foirne fostaithe tríd an mhaoiniú seo chomh maith le costaisí eile a bhaineann leis an chlár oibre. Cé go bhfuil muid buíoch as an mhaoiniú agus as an scéim airithe seo atá a riar ag Foras na Gaeilge, ní leor é. Níor chlúdaigh maoiniú na scéime áirithe seo riamh na costaisí iomlána a bhaineann le sceideal lán-Ghaeilge a sholáthar. Mar sin de, bíonn ar Raidió Fáilte bheith de shíor ag cur isteach iarratas le maoinitheoirí eile chun cuidiú leis na costaisí agus billí seasta atá ag Raidió Fáilte.

Chonaic muid ardú suntasach sna costaisí cothabhála agus reatha an fhoirgnimh s’againn nach mbeadh ag gach stáisiún raidió pobail mar tá foirgneamh dár gcuid féin againn. D’ardaigh na billí áracháis, gáis agus aibhléise go mór ó thús an bhabhta maoinithe reatha seo, 2022-24, an oiread sin go bhfuil an méid a caitheadh orthu le cúpla bliain anuas anois dúbáilte. Ní chlúdaíonn an maoiniú seo gach a bhaineann le costaisí tuarastail na foirne in Raidió Fáilte. D’ardaigh costaisí tionscadal, táillí cleamhnaithe, táillí craoltóireachta PPL agus PRS, táillí ceadúnais Ofcom, costaisí riartha agus taillí a bhaineann le hiriseoireacht le cúpla bliain anuas. Níl sé réadúil a thuilleadh bheith ag tabhairt faoin chlár oibre nó faoin tsoláthar seirbhíse raidió pobail Ghaeilge ar an méid mhaoinithe chéanna ar an dóigh chéanna.

Bheadh ar mhéid an mhaoinithe sin a bheith ardaithe go suntasach le bheith ag teacht leis an fhás agus leis an fhorbairt atá le sonrú le dhá bhliain anuas maidir le mianta agus riachtanais phobal na Gaeilge. Níl an scéim raidió pobail, nó an maoiniú atá ar fáil ón scéim áirithe seo, ag forbairt ag an luas céanna agus atá saol na Gaeilge agus pobal na Gaeilge ag fás agus ag forbairt. Tá mianta agus riachtanais an phobail éisteachta s’againne ag ardú i rith an ama. Dar le daonáireamh 2021, deir 12.45% de dhaonra na Sé Chontae go bhfuil Gaeilge éigin acu. Is ionann é sin agus 228,617 duine. Deir 71,872 duine go bhfuil líofacht acu sa teanga; is é sin 6.05% den dhaonra. Is iad seo sprioc-lucht éisteachta Raidió Fáilte.

Sa limistéar atá againn, nach mó ná 3 mhíle2 é, tá cúig bhunscoil lán-Ghaeilge; sé sholáthraí naíscoile lán-Ghaeilge; an iar-bhunscoil Ghaeilge is mó in Éirinn; trí chlub óige agus comhlacht óige réigiúnaí lán-Ghaeilge, Fóram na nÓg; dhá eagraíocht pobail lán-Ghaeilge le tacaíocht ó scéim teanga Fhoras na Gaeilge, Glór na Móna; dhá sholáthraí chúram leanaí, Ionad Uíbh Eachach agus, Teach Mhamó; ionad cultúrtha agus ealaíne lán-Ghaeilge, Cultúrlann MacAdam Ó Fiach; stáisiún raidió pobail lánaimseartha, Ráidió Fáilte; compántas amharclannaíochta gairmiúla, Aisling Ghéar; club CLG Gaeilge, Laochra Loch Lao; mol foghlama agus sóisialta pobail, Cumann Chluain Árd; cuideachta oiliúna agus gairme, Gaelchúrsaí; agus gníomhaireacht ghnó atá ag tiomáint fhorbairt na Ceathrún Gaeltachta, Forbairt Feirste, atá lonnaithe in Áras nuathógtha na bhFál in éineacht le comhlachtaí eile ar nós Iontaobhas na Gaelscolaíochta, Comhairle na Gaelscolaíochta agus an comhlacht náisiúnta abhcóideachta, Conradh na Gaeilge. Trasna an bhóthair, tá Coláiste Ollscoile Naomh Muire, an t-aon soláthraí oiliúna múinteoirí tríú leibhéal do scoileanna lán-Ghaeilge atá lonnaithe sa cheantar. Soláthraíonn sé na hiliomad tograí spóirt, oidhreachta agus pobail a fhágann go mbeidh iarthar Bhéal Feirste lonnaithe go huathúil chun pobail dhátheangacha a fhorbairt sna blianta amach romhainn.

Maidir le Cairt na hEorpa um Mhionteangacha agus Teangacha Réigiúnacha, bhí cuairt monatóireachta i mBéal Feirste inné nuair a tháinig ionadaithe ón Eoraip le tabhairt faoi dhualgais agus freagrachtaí Rialtas na Breataine sna Sé Chontae agus na n-údarás áitiúil anseo ó thaobh na Gaeilge de. Fuarthas amach ón chomhairle sin go bhfuil teip ar Rialtas na Breataine agus ar Fheidhmeannas Thuaisceart Éireann maidir le bheith ag comhlíonadh na ngealltanas atá leagtha amach i gCairt na hEorpa um Mhionteangacha agus Teangacha Réigiúnacha ó thaobh na Gaeilge de. Theip ar Rialtas na Breataine tuairisc chuimsitheach a chur ar fáil maidir leis an Ghaeilge i dTuaisceart na hÉireann agus an dóigh a bhfuil Rialtas na Breataine ag comhlíonadh na ngealltanas sa chairt. Tá an t-eolas sin le fáil sna dá nasc ar an ráiteas tosaigh.

Maidir le tionchar, lorg agus soláthar seirbhíse Raidió Fáilte do phobal Gaeilge ar chúrsaí socheacnamaíocha, sa tréimhse deich mbliana idir Aibreán 2014 agus Márta na bliana seo, tá muid ag meas go bhfuil £2.5 milliún caite ar thuarastail ag Raidió Fáilte ar an gheilleagar áitiúil i gceantar Bhéal Feirste, ceantar a bhfuil ardleibhéal suntasach de bhochtanas agus ganntanas ann; tá leibhéal íseal de ghnóthú oideachasúil, dífhostaíocht fhadtéarmach agus drochshláinte agus mar sin de. Cruthaíodh agus cothaíodh 11 ról lánaimseartha agus páirtaimseartha sa tréimhse deich mbliana seo agus tá muid anois ardaithe go 19 ról lánaimseartha agus páirtaimseartha i láthair na huaire.

Sa mhullach orthu sin, bíonn aige thart fá 30 oibrí deonach d’aoiseanna agus de chúlraí éagsúla a fuair traenáil ag Raidió Fáilte agus a bhíonn ag feidhmiú, den chuid is mó, mar chraoltóirí rialta. Go dtí seo, chuir an stáisiún traenáil chraoltóireachta ar bhreis agus 500 duine. Is iad na róil atá i gceist le rath leanúnach an stáisiúin raidió pobail, Raidió Fáilte, ná bainistíocht, airgeadas agus riarachán, craoltóireacht phobalbhunaithe, soláthar traenála i scileanna raidió agus craoltóireachta, tacaíocht theicniúil, obair inrochtana, forbairt ghnó agus fiontar sóisialta.

Ar a bharr sin, tá beagnach £1.9 milliún infheistithe san fhoirgneamh shaindeartha ina mbíonn craoltóireacht raidió phobail, traenáil agus cartlannú á ndéanamh. Is foirgneamh é a fheidhmíonn mar mhol don phobal Ghaeilge le caifé agus stiúideo taifeadta ar ardchaighdeán agus atá ina fhiontair shóisialta. Osclaíodh an foirgneamh nuathógtha i mí Dheireadh Fómhair 2018 agus is mór an lorg agus an tionchar atá ag Raidió Fáilte ar an athghiniúint shocheacnamaíoch i gceantar Dhubhaise in iarthar Bhéal Feirste, díreach ar imeall chroílár na cathrach. Sa tréimhse chéanna, mar atá tuairiscithe againn le hOfcom go bliantúil, is ionann luach an ionchuir ó na craoltóirí deonacha sa tseirbhís raidió pobail de chuid Raidió Fáilte agus chóir a bheith £600,000.

Críochnóidh mé ar an phointe seo; bíonn Raidió Fáilte ag obair ar bhonn trasphobail agus ar bhonn tras-Teorainn ar mhaithe le gach uile ghné de shaol na Gaeilge a chlúdach agus le hábhair chraoltóireachta a cheapadh agus a thuairisciú don lucht éisteachta. Bíonn muid ag comhoibriú lenár gcomhghleacaithe i Raidió na Life ag mór-ócáidí agus féilte Gaeilge ar nós Féile na Gaelaí, an phuball Ghaeilge, le linn dó a bheith ar siúl ag Electric Picnic, agus Oireachtas na Gaeilge ag tús mí na Samhna gach bliain, dar ndóigh. Bíonn muid ag chomh-chraoladh ar an dá stáisiún s’againn le linn na bhféilte seo, ach bíonn tuilleadh i gceist ar a bharr sin. Bíonn muid de shíor i dteagmháil lena chéile le linn na bliana ag roinnt cláir go seachtainiúil; ag roinnt eolais agus dea-chleachtais maidir le craoltóireacht; agus ag roinnt ball foirne chun tuairiscithe a mhalartú idir an dá cheantar craoltóireachta maidir le nuacht agus cúrsaí reatha.

Tá an dearcadh againn go bhfuil trí ghné i gceist leis an eagraíocht s’againne: is stáisiún raidió pobail Ghaeilge muid; is ionad pobail Ghaeilge muid; agus is ionad pobail muid i gceantar d’ardbhochtanas ag bun Bhóthar na bhFál i mBéal Feirste. Bíonn muid ag soláthar seirbhísí ar leas an phobail logánta. Ina measc, tá soláthar raidió Gaeilge, atá comhlíonta den chuid is mó ag craoltóirí deonacha; cúrsaí traenála trí Ghaeilge i scileanna raidió, léiriúchán, craoltóireacht agus podchraoltóireacht; seirbhísí cruinnithe agus comhdhála; seirbhísí taifeadta ceoil agus fuaime tríd an fiontar sóisialta, Stiúideo Feirste; agus seirbhísí barista Gaelach tríd an fhiontar sóisialta, An Lon Dubh. Chomh maith leis sin, is muid an t-aon stáisiún raidió a bhíonn ag soláthar seirbhísí raidió trí sceideal Gaeilge 24-7 sna Sé Chontae. Bíonn Radio Fáilte ag soláthar cláir ar leas an phobail sna 26 Chontae tríd an chlár “Scoth na Seachtaine Raidió Fáilte” atá á chur ar fáil do Raidió na Life, ach bíonn lucht éisteachta rialta leanúnaí againn sna Sé Chontae Fichead fosta. Is féidir teacht ar shruthú beo s’againne tríd an suíomh Idirlín atá againn, mar a dhéanann na mílte fud fad an domhain, go háirithe i bPoblacht na hÉireann. Ar an drochuair, níl Raidió Fáilte incháilithe le leas a bhaint as maoiniú BAI, nó Coimisiún na Meán, de dheasca go bhfuil muid lonnaithe taobh amuigh de Phoblacht na hÉireann. Gabhaim buíochas leis an choiste.