Ms Kayte O'Malley:

Gabhaim buíochas leis an choiste. Sheol muid isteach an litir inné ach tá mé chun é a léamh arís.

Déanann Craoltóirí Neamhspleácha na hÉireann ionadaíocht ar 34 stáisiún raidió neamhspleách ar fud na tíre. Stáisiúin áitiúla lánseirbhíse, stáisiúin réigiúnacha a dhíríonn ar an aos óg, stáisiúin chathracha a fhreastalaíonn ar an cheantar uirbeach agus stáisiúin náisiúnta is ea iad. Gach seachtain, bíonn lucht éisteachta de 4.6 milliún duine ag na craoltóirí seo agus is ag éisteacht le stáisiúin neamhspleácha a bhíonn daoine 70% den am a bhíonn siad ag éisteacht leis an raidió. Chomh maith le craoltóireacht, tá níos mó ná 10 milliún leantóir ag ár 34 stáisiún ar na meáin shóisialta, ar leithéidí Facebook, Instagram, X agus TikTok. Is meán thar a bheith cumhachtach agus tábhachtach é an raidió ar thírdhreach na meán cumarsáide agus tacaíonn IBI le cur chun cinn na Gaeilge ar bhealach inbhuanaithe agus inrochtana.

Tá dualgais áirithe ag na stáisiúin ó thaobh na Gaeilge agus an dátheangachais de ina gcuid clárúchán de réir na gceadúnas atá acu ó Choimisiún na Meán – nó an BAI. Chomh maith leis sin, tá gealltanais shainiúla ina gcuid ráitis pholasaithe clár. Mar shampla, tá clár Gaeilge seachtainiúil, “Splanc”, ar Newstalk. Craoltar gach Aoine idir 10 p.m. agus 12 meánoíche é. Bhuaigh "Splanc" clár raidió na bliana sna gradaim mheán ag Oireachtas na Gaeilge i mí na Samhna 2023. Tá clár Gaeilge seachtainiúil ar Galway Bay FM, “Cad a Déarfá le Gaillimh”, agus tá gligíní dhátheangacha cruthaithe aige freisin agus iad in úsáid go forleathan ar an stáisiún. Is stáisiún é iRadio atá dírithe ar an aos óg agus craolann sé clár ceoil dhátheangaigh ó 9 p.m. go dtí meánoíche Luan go Déardaoin. Tá roinnt 50-50 idir Gaeilge agus Béarla ag an láithreoir. Chomh maith leis sin, craoltar cúig uair sa bhreis as Gaeilge le linn an deireadh seachtaine. Craolann Radio Kerry clár seachtainiúil lan-Ghaeilge, “Caint Chiarraí", gach oíche Chéadaoin idir 8 p.m. agus 9 p.m. agus dhá chlár dhátheangach eile, “Tóg Sos” ar an Luan agus “New Moves” le ceol nua Gaelach ar an Aoine.

Is dúshlán mór é, áfach, riachtanas ár gceadúnais a chomhlíonadh. Den chuid is mó, tá ár stáisiúin ag feidhmiú lasmuigh de cheantair Ghaeltachta, agus is iad na dúshláin is mó atá acu ná baill foirne a earcú do phoist atá páirtaimseartha agus iad a choinneáil, agus cláir Ghaeilge a fhorbairt agus a chothú i gcomhthéacs an bhrú ollmhór atá orthu clár nuachta, faisnéise agus cainte ar ardchaighdeán a chur ar fáil i mBéarla. Is dúshlán leanúnach iad na hacmhainní atá ar fáil.

É sin ráite áfach, ba mhaith le craoltóirí tuilleadh cláir Gaeilge a chur ar fáil ach ta sé sleamhnaithe síos ar an liosta tosaíochta de bharr easpa acmhainní, níos mó dualgais ó thaobh rialú de agus baill fóirne cuí a earcú. Ag deireadh an lae, braitheann sé ar na hacmhainní atá againn, agus nuair atá siad le fáil, is féidir ábhair atá ceannródaíoch agus tarraingteach a chruthú.

Is léiriú maith ar seo é an tionscadal “Clár sa Charr” a chraoladh le linn príomh-ama ar naoi stáisiún ar fud na tíre. Maoinithe ag an chiste BAI fuaim agus fís, bhí an tsraith dírithe ar leanaí bunscoile idir rang a trí agus rang a ceathair agus a dtuismitheoirí. Is é a bhí i gceist leis an chlár ná clár seachtainiúil cúig nóiméad dírithe ar bhéaloideas agus ar fhrasaí simplí a bhaineann leis an saol laethúil. Ba dheis foghlamtha do na leanaí fhéin a bhí ann gan dabht, agus chomh maith leis sin, bhí deis ag na tuismitheoirí Gaeilge a phiocadh suas ar bhealach taitneamhach agus inaimsithe.

Ba é ba thábhachtaí uaidh seo ná an maoiniú. Tá muid thar a bheith buíoch as an mhaoiniú a cuireadh ar fáil faoin scéim fuaim agus fís. Bhí costas €140,000 ag baint le “Clár sa Charr” ó thaobh forbartha agus léirithe na sraithe ar naoi stáisiún raidió agus fuarthas 85% den chostas sin faoin scéim fuaim agus fís. D'éirigh chomh maith sin leis an tionscadal seo go bhfuil níos mó stáisiún sásta cuidiú le hiarratas maoinithe ar shraith a dó. Má éiríonn leis an iarratas seo, cuirfear tús leis an dara sraith de “Clár sa Charr” i mí Mheán Fómhair 2024.

Tá raidió neamhspleách thar a bheith sásta ábhair Éireannacha a mhéadú agus tá tacaíocht ón Rialtas thar a bheith tábhachtach. Tá géarghá le feabhsú ar na scéimeanna maoinithe. Is é an taithí atá againn ar scéim fuaim agus fís ná go bhfuil sé oiriúnach do thionscadail ghearrthéarmacha agus ad hocden chuid is mó. De bharr an struchtúir atá ar an scéim, ní féidir aon chinnteacht a bheith ann ó thaobh pleanála de.

Creidimid go bhféadfaí dul chun cinn ollmhór a bhaint amach le hacmhainní measartha, ach tá gá le leasú ar an chreat maoiniúcháin. Dá mbeadh ciste tiomnaithe ar fáil do chláir Ghaeilge ar raidió neamhspleách, creidimid go bhféadfaí dul chun cinn suntasach a bhaint amach agus go bhféadfaí méid ollmhór clár a sheachadadh. Ní mór a rá ach go bhfuil moltaí cloiste againn faoi quotas agus níos mó dualgais a bheith ar na stáisiún ó thaobh na gceadúnas. Ba chéim chun deiridh a bheadh i gceist leis seo agus b’fhearr linn i bhfad freastal ar riachtanais an lucht éisteachta agus tacaíocht a chur ar fáil ar bhonn chomhpháirtíochta chun níos mo ábhar Gaeilge agus dátheangach a cruthú ar raidió neamhspleách. Ní oireann an toise céanna do gach duine sa chás seo. Mar shampla, tá ballstáisiúin ag IBI i gceantair Ghaeltachta agus is chun a leasa féin é freastal ar na pobail sin.

A fhad is atá an Rialtas agus Coimisiún na Meán ag forbairt polasaithe maidir le dul chun cinn agus úsáid na Gaeilge, tá IBI sásta grúpa oibre a bhunú laistigh den earnáil neamhspleách chun cuidiú le smaointe agus tionscnaimh a roinnt idir stáisiúin. Creideann muid go n-oirfeadh cur chuige saincheaptha mar seo i bhfad níos mó don lucht éisteachta, do na stáisiúin agus do na ceantair éagsúla áitiúla ina mbíonn siad ag craoladh.