Róisín Garvey (Green Party) | Oireachtas source

Dia dhaoibh. Ba bhreá liom a bheith ansin ar Árainn Mhór. Bhí mé ag súil go mór le dul ann ach tá orm a bheith i Loch Garman amárach go luath ar maidin. Caithfidh mé dul ann tráthnóna inniu so ní raibh mé in ann a bheith in dá áit ag an am céanna ach ba bhreá liom bheith ar Árainn Mhór i nDún na nGall. Chaith mé cuid mhaith de mo samhradh ar Inis Oírr, atá i bhfad níos cóngaire dom, thall ar na hOileáin Árainn, agus fuair mé an-oideachas ó thaobh na ndúshlán atá ar an hoileáin. Is mise an t-urlabhraí forbartha tuaithe ar son an Chomhaontais Glais. Tá a lán de na dúshláin céanna againn. Tá mise i mo chónaí 5 míle ó siopa agus níl bus nó aon rud ar fáil. Tá a lán dúshlán similar ann ach tá sé níos deacra ag na hoileánaigh ná mar atá sé againn so níl mé ag gearán chomh mór is a bhí mé cheana féin mar níl mé i mo chónaí go hiomlán ar oileán. Tuigim cás na n-oileánaí; sin atá á rá agam.

Nuair a bhí mé ar Inis Oírr thug mé a lán rudaí faoi deara. Bhí mé ag fanacht leis an mbean is sine ar an oileán. Bhí sé mar onóir mhór dom a bheith i tí Maggie Willie. An-oideachas a fuair mé uaithí ó thaobh na ndúshlán agus na n-athruithe atá ag teacht ar na hoileáin. Thug mé go leor dúshláin faoi deara ó thaobh fuinnimh, waste, connectivity agus broadband. Bhí aithne agam ar Dara Molloy 20 bliain ó shin agus ar an obair a bhí á dhéanamh aige ó thaobh na hoileáin a bheith níos neamhspleáiche, Inis Mór go háirithe, ó thaobh bia agus ó thaobh fuinnimh, ach tá na hoileáin faoi bhagairt fós ó thaobh turasóireachta nach bhfuil ag cabhrú leis na hoileáin go hiomlán i gceart. Tá siad faoi bhagairt freisin ó thaobh daoine a choimeád ar na hoileáin agus ó thaobh na scoileanna a choimeád oscailte. Níl sé éasca mar tá sé níos deacra gach rud a dhéanamh ar oileán. Tá sé deacair go leor duine a fháil chun aon rud a dheisiú, a thógáil nó a sholáthar agus ní bheidh sé éasca riamh; is cuma cad a dhéanfaimid. Sin an dúshlán atá ag muintir na hoileáin agus caithfidh mé a bheith macánta faoi sin.

Tá sé an-tábhachtach go bhfuil an cruinniú seo ag tarlú ar an gcéad dul síos. Mar full disclosure, thosaigh mo dheartháir non-profit, Clare Community Energy Agency agus tá sé ag obair faoi láthair le muintir Inis Mór le níos mó a dhéanamh ó thaobh fuinneamh photovoltaic. Tá Senator Burke i gcónaí i gceart ach ó thaobh solar panels a bheith useless nuair nach bhfuil solas ann ach sé mhí sa bhliain, tá sé mícheart mar caithfidh gach rud a bheith agat. Mar a dúirt Avril, caithfidh gach rud a bheith déanta. Ó thaobh wind turbines, tá cúrsa seachtaine in Albain ina bhfaigheann daoine amach conas domestic wind chargers a dhéanamh iad féin agus tá siad róbheag le pleanáil a bheith acu nó aon rud. Rinne fear céile mo dheirfiúr é agus chuir sé suas é agus bhí solar, wind agus hydro acu agus bhí siad ag cur isteach sa grid é. B’fhéidir go bhféadfaí níos mó taighde a dhéanamh faoi sin. Tháinig sé abhaile tar éis seachtaine agus rinne sé a wind charger féin. Bhí sé sin an-suimiúil mar the more independent people can be and the more upskilled they can be, the less they have to rely on people coming into the oileán to fix things. If you build a domestic wind charger yourself, the chances are you will probably know how to fix it as well. There is that aspect as well. There should be upskilling, even for installing photovoltaic on roofs if there are tradesmen on the island who are carpenters or roofers. I would love to be involved in that. I am the spokesperson for enterprise, trade and employment so I am working with apprenticeships and upskilling existing tradespeople, getting workshops on the island to show them how to do that stuff themselves. If islanders keep getting other people onto the island to do things, when anything goes wrong they will have to get them back again to fix it. I would love to see upskilling of existing islanders so they can do the work of putting the photovoltaic panels up or knowing how to wire. I am sure there are electricians on some of the islands. Maybe it is islanders from other islands we should be upskilling. We cannot have every trade on every island but it would be interesting to see the upskilling of existing tradesman from the islands and let them be the ones who get the gigs to go to islands and do the work if you do not have them on your own island. That is something I would love to work with the witnesses on in the future. I have been meeting the Minister for Further and Higher Education, Research, Innovation and Science, Deputy Harris, and the Minister of State, Deputy Niall Collins, about this upskilling. With lots of islanders there would be people with maybe 30 years’ experience of carpentry or roofing or bricklaying but maybe they never did the courses. We need to get them recognised for prior learning skills so they can take on apprentices and they can be the ones who get the grants to do the work. Sin an méid atá le rá agam faoi láthair ach tá mé an-bhrónach nach bhfuil mé in Árainn Mhór inniu. Tá mé thíos i mBaile Átha Cliath, ochón, ochón.