Catherine Connolly (Galway West, Independent) | Oireachtas source

Gabhaim buíochas, a Chathaoirligh, agus cuirim fáilte roimh an dá eagraíocht seo. Don chéad uair riamh le fada an lá bhí cathú mór orm bualadh bos a thabhairt dóibh as a gcur i láthair mar gur thug sé spreagadh dom leanúint ar aghaidh, agus gabhaim buíochas leo, go háirithe, mar go bhfuil siad ag díriú isteach ar an ngéarchéim atá ann, an drochfhocal sin nach féidir glacadh leis.

Táim ag breathnú agus ag díriú isteach ar dtús ar Thuismitheoirí na Gaeltachta. Tá an taighde léite agam a rinne an ollscoil i nGaillimh agus b’fhéidir gurbh é sin an fáth go bhfuil mé ag díriú isteach air. Comhghairdeas le Tuismitheoirí na Gaeltachta. Tá siad ar an bhfód le deich mbliana anois. An ar bhonn deonach a fheidhmíonn an eagraíocht nó an bhfuil sé sin athraithe? Nuair a bunaíodh an eagraíocht seo, is ar bhonn deonach a bhí sí, go huile is go hiomlán. Cén chaoi a bhfuil an eagraíocht deich mbliana ina dhiaidh sin? An féidir leis an eagraíocht teacht ar ais chugam le freagra na ceiste sin, lena toil?

Is léir an méid taighde, agus ar leathanach 2, alt a dó, tá cur síos déanta ar an neart taighde atá déanta go dtí seo. Nuair a chloisim faoi thaighde eile, bím beagáinín buartha ach tá gá le taighde i gcónaí ón dá eagaraíocht. Táim ag breathnú anseo ar an alt sin a deir, "Is léir ón taighde a rinneadh sa Ghaeltacht le roinnt blianta anuas go bhfuil géarchéim sa Ghaeltacht maidir le labhairt na Gaeilge." Nuair a tháinig mise ar an bhfód i gcúrsaí polaitíochta ó thaobh na Gaeilge de, bhuail mé leis an Ollamh Ó Giollagáin agus an Dr. Brian Ó Curnáin ag an am – táim ag dul siar anois - agus is in 2007 a rinne siadsan a bpíosa oibre agus is féidir dul ar ais go dtí Hickey in 2001, agus ar aghaidh agus ar aghaidh eile go dtí Muintearas agus tá neart oibre déanta ag an gcomhlacht sin. Tá beagáinín drogaill orm nuair a chloisim faoi neart taighde. Tá gá le beart, i ndáiríre, agus ba mhaith liom, más féidir, díriú isteach ar na bearta atá ag teastáil. Luaigh an tUasal Ní Chéilleachair tascfhórsa agus ba mhaith liom arís tuilleadh sonraí a fháil faoi sin. Thug sí sonraí agus aontaím léi go bhfuil gá le tascfhórsa sa bhealach srianta sin.

Maidir le feighlithe linbh, tá sé sin luaite ag an dá eagraíocht cé chomh tábhachtach is atá sé scéim feighlí linbh a chur ar bun go hoifigiúil. Tá a fhios agam ó dhuine atá ag obair in éineacht liom – níl mé chun an t-ainm a lua – an méid fiúntais atá ag baint le duine le Gaeilge atá ag obair le daoine óga. Tá sé feicthe agus cloiste agam ón ngasúr beag agus ón méid Gaeilge atá aici agus nach bhfuil trí bliana d'aois bainte amach aici fós. Is é sin scéim amháin is féidir a lua. Tá géarchéim ann, tá gá á léiriú agus tá frustrachas orainn go léir, mé féin san áireamh. Is é sin scéim dearfach amháin a bhféadfaí díriú isteach air agus beart a dhéanamh go sciobtha le neart fiúntais. B’fhéidir go mbeidh ár n-aíonna in ann díriú isteach air sin domsa.

Tá neart eile ann. Feicim na moltaí. Tá seacht moladh i gceist anseo. Tá siad go léir tábhachtach ach tá ceann amháin ann, mar shampla, is í sin an scéim feighlí. An bhfuil na moltaí seo ar an leibhéal céanna nó an bhfuil ceann de na moltaí níos tábhachtaí ná ceann eile ó na seacht moladh ar fad atá ann? Luaim moladh 6.6 mar sin a deir: "Moltar go gcuirfí seirbhís ar fáil a chuideodh le tuismitheoirí feighlithe linbh a bhfuil Gaeilge acu a aimsiú agus a fhostú." Léimeann sé as an bpáipéar agus as an leathanach dom don dá eagraíocht, laistigh den Ghaeltacht agus taobh amuigh de. An féidir lenár n-aíonna díriú isteach air sin, lena dtoil?

Is é an rud eile a léimeann amach ná go bhfuil éileamh ann do sheirbhísí i nGaeilge. Ní chlúdaíonn an focal "frustrachas" an saghas mothúcháin atá agam nuair a chloisim oifigigh sinsearacha ag teacht os ár gcomhair anseo agus ag rá nach bhfuil éileamh ann don Ghaeilge. Buíochas le Dia tá sé ráite go neamhbhalbh anseo ag ár bhfinnéithe go bhfuil éileamh ag na tuismitheoirí agus ag na clanna uile taobh istigh agus taobh amuigh den Ghaeltacht, agus is maith an rud é sin. B’fhéidir go mbeimid in ann fáil réidh leis an narrative nó an scéal sin nach bhfuil éileamh ann. Tá gá le cinnteacht, le buaine agus le seasmhacht freisin maidir le cibé rud a dteastaítear, agus tá sé sin ráite go láidir ag ár n-aíonna, ag Muintearas i gConamara agus, is dócha freisin, ag Glór na nGael.

Maidir le seirbhísí do dhaoine óga, léimeann an fhíric sin amach freisin gurbh é an Béarla - mar a bhfuil a fhios againn le fada an lá – an teanga chumarsáide, go háirithe i measc na ndaoine óga. Tá neart moltaí faighte againn le 20 bliain anois chun dul i dteagmháil leis an gceist seo agus tá teipthe orainn go léir.

Ta neart rudaí eile ann agus tá na figiúirí damanta. Foilseofar an taighde seo níos déanaí sa bhliain agus is iontach go bhfuil ár n-aíonna ann inniu chun beocht a chur – más féidir é sin a rá mar is a mhalairt atá i gceist – ar na figiúirí atá againn inniu agus an laghdú suntasach atá tagtha ar líon na dteaghlach atá ag úsáid na Gaeilge.

Céim dhearfach é seo agus déanfaidh sé maitheas dúinn an dá eagraíocht a bheith os ar gcomhair chomh sciobtha agus is féidir ionas go mbeimid in ann díriú isteach ar cén dul chun cinn atá déanta.