Mr. Lorcán Mac Gabhann:

Seo an chéad uair go bhfuil Glór na nGael os comhair aon chineál coiste Oireachtais. Táimid 60 bliain d'aois i mbliana agus seo an chéad chuairt atá tugtha dúinn ar Thithe an Oireachtais. Níl a fhios agam an rud maith nó dona sin ach le blianta fada choinníomar muid féin faoin radar agus rinneamar é sin d'aon ghnó. I mbliana táimid tar éis tús a chur le feachtas faoinár gcuid oibre féin mar ní leor a bheith i mbun oibre maithe; is gá go minic é sin a rá freisin.

Táimid anseo le labhairt faoi chúrsaí teaghlaigh agus an obair atá ar siúl againn i measc teaghlaigh ach níor mhaith liom go bhfágfadh comhaltaí an seomra ag ceapadh gur obair theaghlaigh amháin atá ar siúl againn. Tá trí réimse oibre againn: forbairt pobail; forbairt úsáid na Gaeilge i measc teaghlaigh; agus forbairt ar úsáid na Gaeilge i measc fiontraíochta agus gnó. Sin trí remit oibre ollmhór ann féin agus ba dheas dá bhfaigheadh muid cuireadh teacht ar ais anseo agus díriú isteach ar cheann de na réimsí eile, ach go háirithe an réimse forbartha pobal. Ann féin is réimse ollmhór é mar ní tharlaíonn aon rud i measc an pobal nach bhfuil san áireamh ansin.

Leis na réimsí sin ar fad le clúdach, tá 21 duine againn fostaithe le Glór na nGael; tá 17 fostaithe le maoiniú ó Fhoras na Gaeilge; tá triúr fostaithe le maoiniú ón Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán; agus tá duine amháin fostaithe le maoiniú a thagann ón gComhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta, COGG. Tá spré tíreolaíoch na foirne réasúnta maith. Tá daoine a bhfuil lonnaithe i gcontaetha áirithe a bhfuil ag plé le contaetha eile. Mar shampla, tá daoine fostaithe i gContae Dhún na nGall, i gContae Ard Mhacha, i gContae Thír Eoghain, i gContae an Dúin, i gContae na Mí, i mBaile Átha Cliath, i gContae Chill Dara, i gContae Chill Mhantáin, i bPort Láirge, i gContae Thiobraid Árann, agus i gContae na Gaillimhe. Tá trí folúntas eile le líonadh an mhí seo. Mar sin beidh an spré tíreolaíoch sin níos faide fós. Ceapadh muid mar cheanneagraíocht i 2014, mar aon leis an gceithre eagras eile, Cumann na bhFiann, Conradh na Gaeilge, Oireachtas na Gaeilge agus Gaeloideachas. Tá gaol mhaith comhoibritheach againn leis na heagrais sin agus ba mhaith liom sin a aithint.

Chun an obair a chur i gcrích, faighimid maoiniú ó réimsí nó eagrais éagsúla. Ó Fhoras na Gaeilge faighimid i mbliana nó faightear i mbliana €1,131,038. Ón Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán faighimid €215,000. Ó COGG faighimid €70,000. Déanann Páirc an Chrócaigh infheistíocht €40,000 i bhFondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonncha. Faighimid €18,000 ón Roinn Oideachais, agus trí urraíocht agus díolachán ábharach tá thart ar €70,000 againn mar ioncam. I mbliana beidh thart ar €1.5 milliún againn mar ioncam. Tá naonúr ar an mbord stiúrtha. Tá Pat Carey anseo mar chathaoirleach agus tá mé buíoch dó as ucht an obair a dhéanann sé go deonach. Tá coiste iniúchóireachta inmheánaí againn le ceathrar ball agus tá dhá fhóram deonach againn a thugann aiseolas dúinn faoinár gcuid oibre. Chomh maith leis sin tá fóram tuismitheora agus fóram ó na coistí pobail atá againn fud fad na tíre.

An dá réimse oibre eile atá againn ná forbairt pobail agus forbairt úsáid na Gaeilge i measc gnó. Is í an crói-obair a dhéanann Glór na nGael ná an obair thimireachta. Sin an tseirbhís is luachmhaire agus is lárnaí atá ag teacht do Ghlór na nGael. Obair í nach bhfaigheann an spotsolas riamh. Ní bhíonn sí riamh os comhair ceamaraí teilifíse mar tarlaíonn an obair seo san oíche agus ag an deireadh seachtaine. Obair í atá ar fáil ó cheann ceann na bliana agus tá sí ar fáil ag amanna neamhshóisialta do ghrúpaí Gaeilge fud fad na tíre. Tá an fhoireann ag clúdach 32 contae ag soláthar cúnamh agus comhairle do choistí deonacha Gaeilge, do chlubanna an Cumann Lúthchleas Gael, CLG, agus do ghrúpaí deonacha eile, ina measc na grúpaí Teanga Tí. Mar a dúirt mé, tarlaíonn an obair seo lasmuigh d'uaireanta oibre san oíche agus ag na deirí seachtaine. Ní obair ghnéasach í. Níl sí go mór sna meáin chumarsáide ach is í bunobair na heagraíochta í. I mbliana bhí teagmháil gníomhach againn le 188 club CLG agus le breis agus 100 coiste pobail fud fad na tíre, ach go háirithe leo siúd atá ag lorg stádas limistéar pleanála teanga, stádas baile seirbhíse Gaeltachta nó stádas mar líonra Gaeilge lasmuigh den Ghaeltacht.

Táimid ag ceiliúradh 60 bliain de Ghlór na nGael i mbliana. Beidh moltóireacht an chomórtas 60 bliain d'aois ag tarlú an mhí seo. Fuair comhaltaí léarscáileanna agus léiríonn siad an 40 coiste atá ag dul faoi mholtóireacht. Léiríonn sin spré tíreolaíoch na coistí sin agus tá an cuid is mó acu i gCúige Uladh. Tá cúis leis sin agus d'fhéadfaimis dul isteach air sin ar lá éigin eile. Tá siad ag cur isteach ar dhuaischiste €80,000 i mbliana agus le trí bliain anuas tá €270,000 bronnta againn i bhfoirm duaiseanna ar na coistí pobail fud fad na tíre. An scéim is deireanaí agus is mó rath atá bunaithe againn le cúpla bliain anuas ná Fondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonncha. Léiríonn an léarscáil a bhaineann leis an bhfondúireacht cá bhfuil na clubanna ó a cuireadh tús leis sin. Tá rud éigin comónta sna léarscáileanna ar fad, is é sin go bhfuil strip i lár tíre atá lag ó thaobh cúrsaí forbartha pobal Gaeilge, fiú nuair a bhreathnaítear ar na clubanna CLG. Tá lár na tíre réasúnta lag.

Bunaíodh Fondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonncha in ainm Joe McDonagh, comhghleacaí linn ar fad as Contae na Gaillimhe, agus bunaíodh sin i bpáirtnéireacht leis an CLG. Tá an-rath ar an bhfondúireacht seo de thoradh rannpháirtíocht le clubanna agus an spéis ghníomhach atá ag teacht as Páirc an Chrócaigh. Tá mé go mór faoi chomaoin iar-uachtaráin an chumainn: John Horan, as Baile Átha Cliath, Aodhán Ó Fearghaíl, as Contae an Chabháin, agus Liam O'Neill, as Contae Laoise. Gan an triúr uachtarán sin ní bheadh Fondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonncha bunaithe riamh, gan trácht ar an 300 club a bhfuilimid ag plé leo.

Go minic cuirtear ceist orm cá chaithfinn aon airgead sa bhreis a bhfaigheadh muid. Chaithfinn é ar Fhondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonncha gan amhras. Tá thart ar 1,400 club ag an CLG agus tá muid ag plé le 300 acu. Tá an sprioc sin ardaithe anois go dtí 700. Tá an toradh a thagann as an obair seo dochreidte. Níl sé ar siúl ach ar feadh trí bliana ach cheana féin tá coistí pobail ag fás amach as na clubanna CLG, ceann amháin thuas i gContae Mhuineacháin agus cúpla ceann eile. Is í an aidhm atá ag an bhfondúireacht ná go mbunófaí grúpaí Gaeilge pobal lasmuigh den chlubtheach agus go mbeadh siad ag tabhairt seirbhís Gaeilge. Dá mbeadh airgead breis againn, cuirfinn ansin é agus cuirfinn i dtreo cúrsaí Teanga Tí é freisin.

Lé trí bliain anuas tá €290,000 infheistithe againn i scéimeanna agus gníomhaíochtaí Gaeilge i gclubanna an CLG, ach lasmuigh den €290,000 sin, is scéim aitheantas í Fondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonncha.

Cuireann clubanna isteach ar ghradam cré-umha, airgead nó ór ag brath ar cé chomh maith agus atá siad ag forbairt úsáid na Gaeilge sa chlub. Ó 2016 tá 109 bonn cré-umha agus 43 bonn airgead bronnta ach níl ach trí bonn ór bronnta ar aon chlub sa tír. Léiríonn sin go bhfuil ardchaighdeán ann, gur ardghradam é agus go bhfuil sé an-deacair teacht ar bhonn ór mar chlub CLG. Is iad na naoi gclub sin ná CLG Ghaoth Dobhair, Contae Dhún na nGall; CLG Bhaile an Doirín, Contae na Gaillimhe, club Sheosamh Mhic Dhonncha féin; Cumann na Sairséalaigh Cill Laobháin CLG, Contae Mhuineacháin; CLG Na Fianna, Baile Átha Cliath; CLG na Rinne, Port Láirge; Cumann Mícheál Breathnach CLG, Indreabhán, Contae na Gaillimhe; CLG Naomh Anna, Leitir Móir, Contae na Gaillimhe; agus Naomh Éanna CLG, Glengormley, tuaisceart Bhéal Feirste.

Tá scéim eile againn darbh ainm céimeanna agus déanann ceann de na léarscáileanna cur síos air. Tá 17 pobal cláraithe leis an scéim seo atá ann do choistí nuabhunaithe agus neamhfhorbartha. Seo an áit go bhfuil Glór na nGael an-mhaith. Tá sé ciúin agus ní fhaghaimid mórán preasa ach táimid an-mhaith ag dul isteach i pobail, áit go bhfuil coistí nuabhunaithe agus neamhfhorbartha ann, agus thar tréimhse de bhlianta déanaimid na coistí nó grúpaí pobail sin a fhorbairt. Tháinig roinnt mhaith de na coistí is mó sa tír, Thuaidh agus Theas, ón mbúnus sin nó fréamhadh iad in obair Glóir na nGael 20 nó 30 bliain ó shin. Tagann an toradh as an obair chomhairleoireachta agus tacaíochta a chuireann foireann Glór na nGael ar fáil do na coistí beaga sin tar éis 20 nó 30 bliain. Mar a dúirt mé, tá roinnt de na coistí fud fad na tíre ag fostú triúr, ceathrar, cúigear nó seisear in áiteanna agus tá foirgneamh acu freisin. Is as an obair seo a thagann an obair sin.

Tagraím don réimse oibre a bhaineann le cúrsaí gnó. Tá scéim nua á sheoladh ag an Taoiseach dúinn ar an 4 Samhain. Scéim aitheantas don lucht gnó cosúil le Fondúireacht Sheosaimh Mhic Dhonncha atá ann. Beidh bonn ór, airgead agus cré-umha ar fáil do chomhlachtaí nó do shiopaí a chuireann úsáid na Gaeilge chun cinn ina measc. Níl an scéim beo fós ach cheana féin tá 62 pobal sa tír sásta dul i ngleic leis agus í a fhorbairt. Má éiríonn leis an 62 pobal sin fiú cúig siopa a fháil ina mbailte, ina pharóistí nó ina gceantair, faoin am seo an bliain seo chugainn beidh 300 comhlacht nó 300 siopa tar éis gníomh éigin dearfach a dhéanamh i leith na Gaeilge i dtéarmaí comharthaíochta, margaíochta agus seirbhísí béil. Sin 300 aonad eile a bheas tar éis iarracht a dhéanamh taobh istigh de bhliain amháin. Táimid ag súil le rudaí móra ón scéim nua sin darbh ainm gradam. Tagraím do chúrsaí fiontraíochta. Táimid tar éis sraith iomlán de chluichí bord a fhorbairt le b'fhéidir deich mbliana anuas, ina measc Scrabble, Monopoly agus Cluedo, go léir as Gaeilge. Tá siadsan ar fáil fud fad na tíre agus fud fad an domhain tríd an siopa ar líne atá again, udar.ie.

Tá Glór na nGael gníomhach le breis agus 300 aonad pobal sa 32 contae idir choistí pobail, clubanna CLG agus grúpaí teaghlaigh. Má éiríonn leis an scéim, agus éireoidh leis an scéim gnó gradam, beidh níos mó ná 300 comhlacht nó siopa tar éis gníomh dearfach a dhéanamh i leith na Gaeilge an bliain seo chugainn. Go minic cuirtear ceist orm conas a dhéanaimid luacháil ar ár gcuid oibre. Le cúpla bliain anuas táimid tar éis an córas Salesforce a úsáid. Suas go dtí dhá bhliain ó shin ní rabhamar ró-chinnte cá rabhamar, cé chomh minic a bhíomar ann, cad a bhí ar siúl againn agus cá raibh airgead á chaitheamh. Tríd an córas nua atá againn, Salesforce, táimid in ann a dhearbhú cá bhfuil airgead á caitheamh, ar cén réimsí, ar cén aoisghrúpa, cé mhéad duine atá ag baint tairbhe as agus cé chomh minic. Tá sin fíorthábhachtach dúinn agus don chéad uair le fada tuigimid go díreach cá bhfuil an t-airgead á caitheamh. Ní bheadh rath ar iarrachtaí Glór na nGael nó ar aon eagraíocht eile gan an obair iontach ghairmiúil a dhéanann daoine aonair agus grúpaí deonacha lá i ndiaidh lae, seachtain i ndiaidh seachtaine agus bliain i ndiaidh a chéile.