Barry Ward (Fine Gael) | Oireachtas source

Cuirim fáilte roimh na finnéithe go léir agus gabhaim buíochas leo as ucht teacht anseo inniu agus a bheith i láthair. Is múinteoirí iad mo mháthair, mo dheirfiúr, col ceathracha, aintín agus uncail agus ar aile. Tá a lán múinteoirí i mo chlann. Tuigim an deacracht atá ag na múinteoirí nuair atá an curaclam ag athrú mar sin. Tá sé deacair dóibh a bheith ag athrú an méid atá le déanamh acu don ardteistiméireacht agus ar aile. Tuigim an fhadhb sin.

Bhí Julian De Spáinn ó Chonradh na Gaeilge linn cúpla seachtain ó shin agus bhí mé ag rá leis go bhfuil buntáiste nádúrtha ag na daoine atá ar scoileanna agus choláistí lán-Ghaeilge. Nuair atáimid ag labhairt faoi na daltaí sin, an bhfuil an buntáiste sin le bheith scriosta má tá T1 agus T2 ann do scoláirí na scoileanna nó na gcoláistí eile? Maidir leis an mbuntaiste sin atá ag duine atá ag déanamh a chuid nó a cuid oideachais trí Ghaeilge, ag labhairt Gaeilge agus ar aile, agus dar liom tá sé níos éasca a bheith ag dul i mbun ardteistiméireachta sa Ghaeilge thraidisiúnta, má tá T1 agus T2 le bheith ann anois, an mbeidh an buntáiste sin scriosta do na daoine atá i gcoláistí lán-Ghaeilge?

Bhí mé ag éisteacht le John MacGabhann agus tá eagla orm anois nach dtuigim i gceart cad atá i gceist toisc go raibh sé ag labhairt faoin mbonnleibhéal atá ann. An bhfuilimid ag déanamh difríochta leis an mbonnleibhéal don Ghaeilge thraidisiúnta atá ann faoi láthair agus an mbeidh bonnleibhéal fós ann ag T1 nó T2? Sin fadhb nár thuig mé go dtí seo. Sin fadhb mhór domsa. Aontaím go hiomlán le John MacGabhann gur cheart go mbeadh scrúdú ann do gach aon duine ar mhaith leis nó léi é a dhéanamh. Caithfimid an element sin a choimeád do gach aon duine ar mhaith leis nó léi Gaeilge a dhéanamh ar scoil don ardteistiméireacht agus dul go dtí an coláiste.

Tá an ceart ag Anne Loughnane. Cloisimid an t-am ar fad go ndearna duine éigin Gaeilge ar scoil agus nach bhfuil sé nó sí in ann Gaeilge a labhairt anois, nuair atá sé nó sí 20 bliain d'aois nó mar sin. Is ceist chompoird é sin. Ní raibh mise ar scoil trí Ghaeilge. Bhí mé sa Rinn nuair a bhí mé níos óige. Nuair a bhí mé ar scoil, bhí mé sna gasóga mara trí Ghaeilge agus bhí cairde agam a labhair Gaeilge an t-am ar fad agus a bhí i nGaelscoileanna agus Gaelchloláistí. Bhí seans agam an Ghaeilge a chleachtadh agus a labhairt le mo chairde. Mura bhfuil an seans ann do dhuine éigin, níl sé nó sí compordach leis an teanga. Níl an seans aige nó aici í a chleachtadh. Sin fadhb nach bhfuil ann ag an leibhéal céanna le Fraincis ná Gearmáinis ná na teangacha ag an leibhéal Eorpach sin, nuair atá seans ag duine dul go dtí Beirlín ar feadh míosa nó mar sin.

Tá sé sin beagáinín níos deacra. Fiú go bhfuil an Ghaeltacht anseo in Éirinn, tá sé níos éasca dul go dtí Páras nó áit éigin mar sin chun an teanga Eorpach a chleachtadh. Aontaím le Anne Loughnane go hiomlán gur cheart go mbeadh curaclam, cúrsa agus scrúdú ann do gach aon duine ar mhaith leis nó léi é a dhéanamh. Sin rud an-tábhachtach is fad agus b'fhéidir an rud is tábhachtaí as an bpróiseas seo.

An bhfuil an buntáiste atá ann do dhaoine atá ar scoil trí Ghaeilge chun bheith scriosta le T1 agus T2? Is í sin an cheist atá agam.