Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Bheadh sé áisiúil mar bhíomar ag caint faoi cheisteanna cáilíochtaí múinteora chomh maith. Tá an cheist sin á phlé againn i gcoitinne.

Tá cúpla ceist agam féin mar gheall air seo. Cuireadh a lán de na ceisteanna a bhí breactha síos agam cheana féin, mar sin ní dhéanfaidh mé iad a athrá. Glacaim as an méid a dúirt na finnéithe go bhfuil siad ag impí ar dhaoine atá meon nó tuairimí acu faoi T1 agus T2 dul ag scríobh agus acmhainní nó aighneacht a chur isteach ar an gcomhairliúcháin. Dá réir, d'fhéadfadh siad an méid atá ráite acu anseo nó áit éigin eile a phlé.

Glacaimse leis gur fíor-chomhairliúcháin é. Tá fadhb agam ó thaobh an ama atá i gceist. Níor chóir go mbeadh sé ann in aon chor ag an staid seo go dtí go raibh achoimre nó athbhreithniú ar T1 agus T2 ag staid an teastais sóisearaigh. Ní raibh aon bhealach go bhféadfadh muid a thuiscint conas mar a bhí T1 agus T2 ag oibriú ag an leibhéal sin, ach go háirithe le dhá bliain de pandemic. Ní raibh aon scrúdú ann agus táimid ag déanamh rud éigin faoi dheifir nach bhfuil gá a dhéanamh faoi láthair. Tá gá le deifir ó thaobh na Gaeilge de agus tá gá le deifir ó thaobh cur chun cinn na Gaeilge de. Tá ár dtuairimí againn an éireoidh leis seo caighdeán níos fearr a fháil ó thaobh páistí nó daltaí ag teacht amach ó mheánscoileanna le caighdeán níos fearr cainte ó thaobh na Gaeilge de nó le caighdeán liteartha níos fearr. Níl mé dearfa. Tá mo thuairim féin agam agus beidh mise agus mo pháirtí ag déanamh aighneacht a chur isteach ar an gcomhairliúcháin.

Níl a fhios agam an bhfuil aon ualach ag na finnéithe ó thaobh cur ina luí ar an CNCM amárach gur féidir leis síniú ama a thabhairt don chomhairliúcháin seo.

Tá múinteoirí, tuismitheoirí agus an domhan ar fad i gcoitinne gafa leis an bpaindéim. Níl muid ar fad dírithe isteach ar cheist na hardteistiméireachta. Más féidir in aon chor, ba cheart síneadh ama a thabhairt. Beidh cumainn na múinteoirí os ár gcomhair maidir leis an gceist seo an tseachtain seo chugainn agus glacaim go mbeidh siadsan á lorg freisin ach beidh an cinneadh déanta faoin am sin. Sin an fáth go bhfuil mé á ardú anois. Thabharfadh síneadh ama deis dóibhsean comhairliúchán ceart a bheith acu lena múinteoirí agus féachaint conas mar atá na hathruithe a tugadh isteach ag leibhéal an teastas sóisearaigh ag dul i gcion ar na múinteoirí, na daltaí agus an pobal i gcoitinne.

Tá ceist amháin agam. Seo ceann de na fadhbanna bunúsacha anseo. Táimid ag caint faoi scoileanna lán-Ghaeilge i gcoitinne, agus mar a dúirt an Teachta Ó Cuív, tá an oiread sin daoine ar m’aithne, sa chathair seo go háirithe, a chuaigh trí scolaíocht go hiomlán trí Bhéarla agus a tháinig amach ón gcóras le Gaeilge den scoth. Bíonn siad níos fearr ná mé féin go minic, le gramadach agus tuiscint níos fearr. Tógadh mise le Gaeilge agus tá an t-ádh liom. Bhí scoileanna Gaeilge ar fáil dom ach tá a lán daltaí nach bhfuil scoileanna Gaeilge ar fáil dóibh. Is cainteoirí dúchais iad nach bhfuil sa Ghaeltacht so beidh sé deacair orthu má théann muid sa treo seo.

Tá súil agam go mbeidh na hacmhainní breise atá ar fáil do scoileanna Gaeltachta ar fáil do scoileanna lán-Ghaeilge lasmuigh den Ghaeltacht agus go gcuideoidh sé sin leo daoine den sórt sin a mhealladh isteach sna coláistí lán-Ghaeilge sna cathracha nó lasmuigh den Ghaeltacht, agus go mbeidh níos mó spáis ann don éileamh atá ann. Tá an ceart ag an Roinn go bhfuil gá le níos mó meánscoileanna agus bunscoileanna lán-Ghaeilge so caithfidh muid i bhfad Éireann níos mó a dhéanamh chun an t-éileamh atá ann do Ghaelscolaíocht i gcoitinne a shásamh. Cuideoidh sé sin le pé cúrsa atá roghnaithe againn. Tá ábhar mór ann mar tá aithne agamsa ar dhaoine atá deacrachtaí acu teacht ar scoileanna sa chathair seo ag leibhéil dhifriúla, agus sin gan smaoineamh ar cén leibhéal de Ghaeilge - T1 nó T2 - a bheadh siad ag fáil sna scoileanna sin.

Faoi láthair, toisc go bhfuil daltaí ann le Gaeilge den scoth, mar theanga dhúchasach nó teanga foghlamtha, tá buntáiste éigin acu i gcomparáid le daltaí eile. Toisc an obair atá déanta acu agus a dtuismitheoirí, ba chóir go mbeadh siad in ann scrúdú béil maith a bhaint amach. Má athraítear an córas seo, bheadh muid ag baint an buntáiste sin uathu. Tá súil agam nach ndéanfaidh an CNCM an cinneadh sin nó beidh raic ann agus beidh an Roinn nó an tAire ag teacht isteach os ár gcomhair faoin gceist seo. Beidh an tAire os ár gcomhair i gceann coicíse ar aon chaoi maidir leis seo agus na cáilíochtaí teanga atá ag múinteoirí faoi láthair. Sin ceist a ardaíodh linn an tseachtain seo caite nó an tseachtain roimhe.