Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 201:

I leathanach 25, líne 26, “lena mbainfidh spriocdháta nach déanaí ná an 31 Nollaig 2025 agus” a chur isteach i ndiaidh “scála ama”.

Is léir go bhfuil géarghá le níos mó sonraí ar cad atá ag teastáil sna caighdeáin a bheidh curtha sa reachtaíocht. Níl mise sásta leis na sonraí atá ann go dtí seo. Seo croílár an athraithe poirt atá ag tarlú sa reachtaíocht seo i gcomparáid leis an reachtaíocht a bhí ann i 2003. Bhí muid ag súil go mbeadh dréachtchaighdeáin againn roimhe seo agus seo an fhadhb. B'fhéidir go bhfuil gach rud atá luaite againn anseo istigh sna dréachtchaighdeáin ag an Aire Stáit ach níl sé os ár gcomhair. Mar sin tá sé deacair dúinne tuiscint iomlán a bheith againn nó fiú déileáil leis. Seo iarracht uainne cuidiú leis an Aire Stáit chun déanamh cinnte de go bhfuil a leithéid sa reachtaíocht.

Mar atá sé scríofa faoi láthair, bheadh aird ag an Aire Stáit ar sheirbhísí a sholáthraítear do chomhlacht nó d'aicme chomhlachtaí trí Ghaeilge nó go dhátheangach agus ar an leibhéal inniúlachta Gaeilge. Maítear gur gá tionchar a bheith ag seirbhís, beartas nó clár an chomhlachta ar phleanáil teanga áitiúil agus gur gá scála ama chun go mbeidh an Ghaeilge mar theanga oibre na hoifige i limistéar Gaeltachta.

I leasú Uimh. 198, rinneamar liosta de na sonraí a bhí iontu a láidriú. I leasú Uimh. 201, sonraímid ár spriocdháta don bhliain 2025. B'shin spriocdháta réasúnta ach níor ghlac an tAire Stáit leis. Tá nithe breise in leasuithe Uimh. 202, 203 agus 204 atá anseo chun cur leis an liosta ar chóir go mbeadh sonraí sna caighdeáin. Mar shampla, tá scála ama ó thaobh an chórais IT ar chóir go mbeadh ann. I leasú Uimh. 203, luaitear seirbhísí inmheánacha d'fhostóirí agus i leasú Uimh. 204, tá míniú agus plean do na poist nach bhfuil dóthain Ghaeilgeoirí cáilithe ann go fóill agus luaitear an phleanáil i dtreo sin. Luaitear scála ama i leasú Uimh. 202, faoina mbeidh na seirbhísí cumarsáide agus faisnéise i gcomhlachtaí poiblí in ann ainmneacha a aithint, foirmeacha athartha, máthartha agus áitiúla chomh maith le seoltaí agus síntí fada san áireamh. Tá leasú cosúil leis seo tairgthe ag an Teachta Connolly agus a chomhghleacaithe, sé sin leasú Uimh. 205.

Rinneamar seirbhísí cumarsáide agus faisnéise a bplé cheana féin i gcomhthéacs leasú Uimh. 56 tamall de mhíonna ó shin ar an gCéim seo. Mhol muidne spriocdháta ansin arís agus dícheadaíodh é toisc muirear ar an ioncam. Tá plé déanta cheana faoin tábhacht ainm agus seoladh daoine a bheith i gceart. Is léir nach bhfuil muirear ar an ioncam i gceist anseo toisc gur ceadaíodh é, ach freisin toisc nach bhfuilimid ach ag rá go bhfuil gá le scála ama sna caighdeáin le bheith leagtha síos faoi cén uair a bheidh na seirbhísí cumarsáide agus faisnéise suas chun dáta leis an gcuid eile den domhan. Caithfear dáta a roghnú. Tá ceart ag gach duine go ndéanfar a ainm nó a hainm a bheith ar taifead i gceart. Seo an fáth go bhfuilimid ag tairiscint an leasú seo.

Baineann leasú Uimh. 203 le seirbhísí inmheánacha a bheith le soláthar ag comhlachtaí agus fostaithe trí Ghaeilge agus Béarla araon. Mhol Conradh na Gaeilge an leasú seo agus dúirt sé go mba chóir go mbeadh an ceart seo cheana ag aon duine ag obair sa státseirbhís a chuid nó a cuid oibre a dhéanamh leis an Stát trí Ghaeilge. Mar shampla, ba cheart go mbeadh an próiseas ardú céime, an próiseas measúnaithe foirne, comhfhreagras inmheánach don fhoireann agus araile ar fáil i nGaeilge do gach státseirbhíseach le Gaeilge.

Mar a dúirt mé, léiríodh an pointe seo sa scannal inné faoi na poist a bhí fógartha laistigh den Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán. Fógraíodh poist le Gaeilge agus lorgaíodh an chomhfhreagras maidir leis sin i mBéarla amháin. Tá obair le déanamh sa réimse sin agus ní féidir le haon duine a mhalairt a rá. Tugadh an sampla mícheart ag an Roinn atá i gceannas sa chás sin. Níl aon fhoráil sa Bhille a thugann aitheantas do chearta teanga oibrithe an Stáit agus ní mór dúinn é sin a réiteach. Ní thabharfaidh an leasú seo ach cothrom na Féinne d'fhostaithe atá ag iarraidh tabhairt faoin bpróiseas ardú céime nó measúnaithe, nó comhfhreagras foirne a fháil, trí Ghaeilge, go háirithe má tá sé i gceist againn ní hamháin go mbeadh daoine le Gaeilge ag obair trí Bhéarla sa státseirbhís ach go mbeadh na daoine seo ag obair trí Ghaeilge sa státseirbhís chomh maith. Más mian linn oifigí lán-Ghaeilge a chothú sa Ghaeltacht, tá sé riachtanach go mbeadh na hoifigigh in ann feidhmiú trí Ghaeilge.

Maítear i leasú Uimh. 204: "míniú ar na poist nach bhfuil dóthain daoine a bhfuil Gaeilge acu agus atá cáilithe chun iad a líonadh... agus plean chun an fhadhb sin a réiteach" agus is fadhb bhunúsach í sin. Má aithnítear go bhfuil fadhb ann in áit atá cáilíochtaí agus oifigigh ar leith ag teastáil agus nach bhfuil Gaeilgeoirí ann, caithfear díriú isteach air sin. Tá sé i gceist sa phlean náisiúnta caighdeán pleanáil a dhéanamh ar sholáthar seirbhísí trí Ghaeilge. Tá gá, mar sin, sainaithint a thabhairt ar na bearnaí atá i soláthar an Stáit mar gheall ar sheirbhísí trí Ghaeilge, go háirithe sna poist lena mbaineann cáilíochtaí riachtanacha nach bhfuil daoine le Gaeilge cáilithe dóibh agus é sin a chur in iúl don státseirbhís.

Tá obair mhór le déanamh againn maidir leis na leasuithe seo. Mar a dúirt mé ag an tús, b'fhéidir go raibh roinnt den mhéid seo i gceist ag an Aire Stáit ón tús ach níl an t-eolas againn go soiléir go bhfuil siad seo ar fad i measc na gcaighdeán atá á bpleanáil ag an Aire Stáit.