Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tá an ceart ag an Teachta Ó Cuív mar deir an t-alt "one member nominated by the Minister as a representative of a Gaeltacht area." Chuirfeadh an t-alt seo ceantair Ghaeltacht in iomaíocht lena chéile chun an áit seo a fháil. Ní hé sin ata uaim. Tá an ceart ag an Teachta Ó Cuív sa mhéid a dúirt sé. Níl mé ag déanamh argóna faoi. Is é an rud atá mé ag rá ná go bhfuil deichniúr eile i gceist, agus is státseirbhísigh nó seirbhísigh phoiblí iad. Beidh siad ag déanamh ionadaíochta don Roinn Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe agus an tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí, agus beidh seachtar eile á n-ainmniú as comhlachtaí poiblí. Fiú leis an t-athrú atá á dhéanamh agam, beidh tromlach fós ag an státchóras ar an gcoiste - beidh seachtar ag teacht ón státchóras. Ba cheart dúinn a chinntiú go mbeidh dhá eagras atá fite fuaite leis an nGaeilge sa státchóras ar an gcoiste comhairleach seo. Smaoinigh mé uair amháin gur chóir go mbeadh an Coimisinéir Teanga ar an gcoiste, ach ní fhéadfainn é sin a dhéanamh mar beidh seisean ag déileáil leis na gearáin a bheidh ag teacht isteach faoi pé rud a bheadh i gceist anseo. Ghearr mé an píosa sin as ach chuir mé Foras na Gaeilge agus Údarás na Gaeltachta isteach. Is iad siúd beirt ionadaithe agus beirt eile ó chomhlachtaí poiblí eile san áit atá seachtar scríofa síos anois. Is iad sin seachtar leis an triúr duine atá luaite sa bhunliosta. Níor dhiúltaigh mé aon duine díobh seo. Bheadh sé míloighciúil mura mbeadh Roinn na Gaeltachta, an Roinn Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe agus an tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí ar an gcoiste seo. Glacaim leis an triúr ionadaithe sin agus níl fadhb ar bith agam leo ach is athrú ar an ocht spás eile atá fágtha atá uaim.

Tá leasú Uimh. 138 curtha síos agam chun "ionadaithe do phobal labhartha na Gaeilge, pobal na Gaeltachta, pobal labhartha na Gaeilge lasmuigh den Ghaeltacht, [agus] eagraíochtaí deonacha na Gaeilge" a lua go sonrach.

Tá siad leagtha síos. Sin ceithre áit inár gcóir go ndéanfadh na hainmniúcháin a thagann chun cinn ionadaíochta. Ansin bheadh níos mó muiníne ag an bpobal as an gcoiste. Ní thuigim cén fáth nach dtuigeann an tAire Stáit cad atá i gceist. Ní mise amháin a luaigh gur chóir go mbeadh athrú suntasach ann. Mar a dúirt mé, luaigh an Coimisinéir Teanga agus an Dr. John Walsh é freisin agus luaigh Foras na Gaeilge na fadhbanna a bhainfeadh leis seo chomh maith. Chun an coiste comhairleach a láidriú, ba chóir go mbeadh tagairt shonrach ann don dá mhór-eagras comhairleach atá bunaithe ag an Stát le cúraimí na Gaeilge orthu de réir reachtaíochta, sé sin, Foras na Gaeilge agus Údarás na Gaeltachta.

Ní mise a phioc an t-ábhar seo as barr mo chinn. Tá na leasuithe atá leagtha síos agamsa bunaithe ar an díospóireacht a bhí againn chomh fada siar le 2002 agus 2003 nuair a bhí muid ag déileáil leis an mbun-Acht atáimid ag athrú anseo. Tá siad bunaithe chomh maith ar na comhairliúcháin a bhí ag an gcoiste Gaeilge le tamall na blianta anuas agus an tuarascáil mhór fhoirfe a tugadh dúinn nuair a cuireadh téarmaí tagartha an Bhille seo os comhair an choiste sin sular dréachtaíodh é go hiomlán. Tá siad bunaithe ar an méid a dúradh leis an gcoiste le bliain anuas, go háirithe an méid a dúirt na heagrais dhifriúla.

Nílim ag caitheamh anuas ar an Aire Stáit nó iad siúd a dhréachtaigh an Bille. Táimid ar fad ag iarraidh go mbeidh an reachtaíocht seo foirfe agus nach mbeidh gá dúinn é a athrú. Fós, sa mhéid atá luaite againn táimid ag tabhairt bealach don Aire bogadh, sa chaoi nach mbeadh sé gafa go huile agus go hiomlán. B’fhéidir nach ndéanfadh an tAire é ach d’fhéadfadh sé tarlú nach mbeadh ionadaithe ó Údarás na Gaeltachta ar an gcoiste, mar níl siad leagtha síos go sonrach. Bheadh sé sin seafóideach. Tá seans ann nach mbeadh na heagrais dheonacha ann mar nach bhfuil siad leagtha síos. Níl aon áit dóibh faoi láthair, go bhfeiceann mise, so ní féidir leo a bheith ar an gcoiste seo. Ní féidir le pobal labhartha na Gaeilge lasmuigh den Ghaeltacht a bheith ann. Ní féidir le Gaelscoileanna, mar shampla, a bheith ann. Ní féidir le haon eagras a bheith ann seachas duine éigin as limistéar Gaeltachta, áit éigin, am éigin, whenever. Tá fadhb bhunúsach sa déantús atá leagtha síos don choiste comhairleach.

Ag smaoineamh arís agus arís eile, is gá dul siar go dtí an bunfheidhm atá ag an gcoiste comhairleach seo. Más díreach ag cur comhairle ar an Aire é, ar shlí amháin is cuma sa tsioc liom mar is polaiteoir atá san Aire agus déanfaidh sé agus an Rialtas pé cinneadh a ghlacann siad. Tá sé seo níos tábhachtaí ná sin mar beidh tionchar ag na cinntí a ghlacann an coiste amach anseo ar feadh i bhfad in Éirinn níos faide ná mar a bheidh mise timpeall. Tá an Rialtas ag rá linn gur seo an bealach a bheidh muid in ann athrú ó bhun a dhéanamh ar an státchóras. Seo an dream a bheidh ag tabhairt an chomhairle agus ag rá leis an Aire agus na Ranna difriúla conas athrú a dhéanamh ar na seirbhísí Gaeilge atá siadsan chun cur ar fáil. Muna bhfuil na baill sin ceart agus muna bhfaighimid i gceart sa chéad dul síos iad, beimid ag teacht ar ais chuige seo i bhfad in Éirinn níos tapúla ná mar ba chóir. Sin an fáth go bhfuilimid ar fad ag iarraidh go mbeidh an reachtaíocht seo i bhfad in Éirinn níos foirfe ná mar atá faoi láthair. Níl an cur chuige nó an déantús atá leagtha síos sa reachtaíocht maidir leis an gcoiste comhairleach seo chomh foirfe agus a chóir dó a bheith.