Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 67:

I leathanach 9, líne 39, “leis an gCoiste Comhairleach, leis an gCoimisinéir Teanga, agus” a chur isteach i ndiaidh “a dhéanamh”.

Sa Bhille mar atá sé, tá sé i gceist go mbeidh an tAire Stáit ag déanamh cibé cinneadh a ghlacfaidh sé le linn dó nó di na treoirlínte a ullmhú agus go mbeidh sé ag dul i dteagmháil leis na hAirí eile agus dá réir leis na comhlachtaí atá faoina réim.

Le leasú Uimh. 67 tá mise ag iarraidh, ní amháin go rachadh an tAire i dteagmháil leis na hAirí eile, ach go bpléifeadh sé é seo leis an gcoiste comhairleach atá á bhunú aige, agus leis an gCoimisinéir Teanga, chun go mbeadh cur isteach acusan san obair seo.

Ó thaobh leasú Uimh. 72, faoi fhoráil 9A(4)(d), lena bhfuilimid ag plé anseo, tugtar cead don Aire na treoirlínte maidir leis na hainmneacha agus na seoltaí a athmheas as a stuaim féin gan comhairle ó aon duine. Ligfeadh sé sin don Aire dul siar ar chearta teanga agus ní chóir go mbeadh an deis sin ann. D’fhéadfadh Aire nach bhfuil dúil aige nó aici sa Ghaeilge, nó atá faoi bhrú ó Ranna eile atá ag rá go bhfuil rialacha mar gheall ar úsáid ainmneacha róchostasach, céim chun cúil a thógáil ina leith. Níl mé ag rá gur sin atá i gceist ag an Aire Stáit ach, thar na blianta, ba sin ceann de na leithscéalta a bhí ag Airí difriúla, a dúirt go raibh rudaí ródheacair agus róchostasach. Ní raibh an fuadar fúthu atá sa Roinn faoi láthair chun cinntiú go bhfuil na cearta seo á thabhairt. Ní tabhairt atá i gceist mar tá na cearta ann cheana, ach is gá éifeacht a thabhairt do na cearta atá ann agus gur chóir a bheith ann. Chinnteodh leasú Uimh. 72 nach bhféadfadh an tAire na treoirlínte a hathmheas gan comhchomhairle a dhéanamh leis na saineolaithe, rud a chuirfeadh constaic i ngníomh dul ar chúl. Ní fheicim go ndéarfadh aon saineolaí le hAire tarraingt siar ó chinneadh dearfach maidir leis an Ghaeilge.

Tá leasú Uimh. 76 gaolta le leasú Uimh. 67. Is beagnach an rud ceannann céanna atá ann. Chuirfeadh sé dualgas ar an Aire dul i gcomhairle leis an gcoiste comhairleach agus leis an gCoimisinéir Teanga. Chinnteodh sé go ndéanfadh an tAire é sin, seachas an tslí atá ann faoi láthair, áit nach dtéann sé i gcomhairle ach le hAirí difriúla. Tá fadhb mhór ann mar go mbíonn Ranna ró-choimeádach go minic sa chur chuige atá acu chun éifeacht a thabhairt do chearta atá againne de réir an Bhunreachta. Nílimid ag lorg cearta nua nó fráma nó creatlach nua de chearta. Táimid ag lorg go mbeadh éifeacht ag na cearta atá againn agus go mbeadh siad ann go huathoibríoch. Tá dualgas ar na Ranna difriúla na cearta sin a chosaint agus éifeacht a thabhairt dóibh. Níl sé sin ag tarlú faoi láthair agus an rud a tharlaíonn ansin ná go mbíonn muidne cosúil le cancráin ag gearán agus ag gearán. Ní sin an chaoi gur chóir go mbeadh rudaí. Tá a lán fuinnimh caite ag gluaiseacht na Gaeilge ag gearán agus ag troid leis an Stát chun cinntiú go bhfuil éifeacht lena gcearta. Seachas a bheith ag cur lena gceantair nó ag caitheamh an fhuinnimh sin ar rudaí a chuirfeadh an Ghaeilge chun cinn agus a chuirfeadh le fás na Gaeilge, tá achrann á tharraingt. Níor chóir don achrann sin a bheith á tharraingt ach amháin mura bhfuil na cearta á thabhairt dóibh. Sin an fáth go bhfuil gearáin ann agus gur chóir go ndéantar gearáin.

An cuma atá ar rudaí go dtí seo ná má fhanann daoine ar an státchóras chun cinntiú go bhfuil an Ghaeilge curtha chun cinn, beidh siad ag fanacht go deo na ndeor. Sin an fáth go mbíonn raic, gluaiseacht, argóintí agus feachtais i measc na nGaeilgeoirí sa Stát seo agus ó Thuaidh chun na cearta atá acu a fháil. An fáth gur luaigh mé an coiste comhairleach ná mar go bhfuil sé luaite sa reachtaíocht. Sin iad na saineolaithe a bheadh in ann féachaint ar gach uile Roinn agus gach uile chomhlacht poiblí chun déanamh cinnte de nach bhfuil siad ag loic ar na cearta sin, chomh maith leis an gCoimisinéir Teanga, an príomh-dhuine a bhíonn muidne ag treorú ár ngearáin faoin státchóras chuige. Bheadh tuiscint aige ar conas gur féidir dul i ngleic leis an státchóras chun cinntiú go dtarlaíonn rudaí mar atá siad leagtha amach ag an Aire sa chéad dul síos, agus nach bhfuilimid ag brath ar Ranna nó státseirbhísigh atá coimeádach, atá eagla orthu aon athrú a dhéanamh, nó atá eagla orthu go mbeidh costas éigin ann, in ainneoin nár chóir go mbeadh costas i gceist anseo in aon chor.