Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 58:

I leathanach 9, líne 23, "féadfaidh" a scriosadh agus "déanfaidh" a chur ina ionad.

An rud atá i gceist leis na leasuithe seo ná go ndéanfar cinnte de go bhfuil dualgas ar leith ann maidir le hainmneacha, seoltaí agus teidil faoi alt 9A agus go bhfuil sé sin soiléir agus treisiúil. Dhéanfadh leasuithe Uimh. 58 agus 60 cinnte de go dtarlódh sé seo, trí "féadfaidh" a athrú go "déanfaidh". Ní chuireann an Bille mar atá sé aon dualgas ar an Aire riachtanais maidir le hainmneacha agus seoltaí a chur ar chomhlachtaí nó seirbhísí poiblí. Féadfaidh an tAire comhlacht a ordú más mian leis nó léi agus anuas ar sin, féadfaidh sé nó sí seirbhísí de chuid an chomhlachta sin a fhorordú ionas go mbeadh feidhm ag an Acht seo orthu. Ar an dtaobh eile, féadfaidh sé nó sí gan é sin a dhéanamh chomh maith. Tá muidne ag déanamh cinnte de go dtarlóidh an gníomh seo.

Is aitheantas é leasú Uimh. 59 nach ionann leagan Béarla d’ainm duine agus an leagan Gaeilge. Bhíomar ag caint cheana féin faoin síneadh fada. B’fhiú d’aon duine atá spéis acu ann an leabhrán, Our Fada, atá curtha le chéile ag mo dheartháir Rossa agus Mícheál Ó Domhnaill a léamh. Tá sé an-áisiúil d’aon duine atá ag féachaint ar na rudaí faoina raibh an Teachta Daly ag caint - na háiteanna ina gcuireann síneadh fada míniú iomlán difriúil ar na litreacha atá i gceist. Is focal iomlán difriúil a bhíonn ann, rud nach dtuigeann daoine uaireanta. Is ainm iomlán difriúil atá ann má úsáidtear uaschamóg seachas "Ó" - tá míniú iomlán difriúil leis ó thaobh na staire agus focal de. B'fhiú dóibh siúd atá ag dréachtú rudaí, ar nós na comhlachtaí agus na daoine atá ag scríobh fógraíochta - go háirithe iad siúd atá ag scríobh comharthaí bóithre - déanamh cinnte de go bhfuil an fhoclaíocht atá acu i gceart agus go bhfuil na síntí fada acu sna háiteanna ceart. Sin an teideal.

Ar an mbun-theastas breithe atá agamsa, dhein an Stát masla orm ó thús. Deir sé "Aengus (Snoddy) Ó Snodaigh". Sin an t-ainm atá ormsa ó thaobh an Stáit de. Níl míniú ar bith air sin. Ní raibh an duine a bhí i gceannas ar an gcóras clárúcháin sásta glacadh le "Ó Snodaigh" mar ainm. Ní tharlódh sé sin inniu mar ní bheadh aon duine i mo chlann sásta glacadh le cinneadh dá leithéid ach tharla sé go huathoibríoch sna hospidéil ag an am. Tá athrú déanta ar an gcóras ó shin ach is léiriú é sin ar an tslí mar a bhí sé. Anois téann daoine ar líne agus bíonn siad ag triail a n-ainmneacha nó a dteidil nó pé rud é a chur isteach. Aontaím leis an méid a dúirt an Teachta Ó Cuív ag an gcomhchoiste faoi theidil. Is poblacht atá in ainm is a bheith sa Stát seo agus ní chóir go mbeadh aon teidil ann, ach tá teidil ag daoine agus úsáideann siad "Dochtúir", "Ollamh", "an tUasal", "an tÍseal" nó pé rud ar mhaith leo. Ní úsáidim féin teideal. Tá cásanna ann áit nár fhéidir le daoine a n-ainmneacha i nGaeilge a úsáid, in ainneoin gurb iad sin na hainmneacha atá orthu. Bhí cás ann le déanaí i mBanc na hÉireann agus tá a lán cinn eile ann freisin. Bíonn an Coimisinéir Teanga á ghabháil seo de shíor, áit atá síneadh fada ar strae, in easnamh nó nach féidir le duine le síntí fada ina sheoladh nó ina ainm foirm a líonadh ar líne agus iad ag déileáil leis an Stát.

Is iarracht iad na leasuithe seo uaimse, agus ón dream a chur comhairle orm, déanamh cinnte de go mbeadh an dualgas ar an Stát agus na stát-chomhlachtaí cinntiú go bhfuil an t-ainm atá á bhreacadh síos as Gaeilge má tá sé curtha as Gaeilge. Ba chóir go mbeadh an deis acu siúd atá ag líonadh isteach foirmeacha, nó ag fáil scríbhinn nó cumarsáid ón Stát i mbealach éigin nó bealach eile, an síneadh fada a úsáid agus an séimhiú ar chonsain sa Ghaeilge a bheith i gceist. Tá siad in ann an "h" a chur isteach anois, rud nach raibh siad in ann déanamh blianta ó shin nuair a athraíodh an cló. Is féidir le haon stát eile timpeall an domhain glacadh le haicinn nó pé rud atá curtha le litir anseo agus ansiúd. Níl aon leithscéal ann nach féidir leis sin tarlú sa lá atá inniu ann.

Tá cur síos sa leabhar a luaigh mé níos luaithe ar an troid a bhí ann ar feadh 12 bliain chun "Éire" a chur ar na stampaí poist arís, mar ba "Eire" a bhí ann ar feadh 12 bliain. Tháinig athrú in An Post ag an am agus fuair siad réidh leis an síneadh fada toisc go raibh sé ródheacair é a chur isteach. Sin cé chomh simplí is a bhí an meon ag an am, go dúirt daoine “ó, tá sé ródheacair”. Níl aon deacracht ag baint le síneadh fada a chur ar stampa, ach sin an meon a bhí acu. Dúirt siad nach raibh siad ach ag déanamh caighdeán nua den teanga dúinn. Amhlaidh go bhfuil gá leis sin, ní gá simpliú nó athrú a dhéanamh.

Chomh maith leis sin, glactar leis sa leasú gur chóir go n-aithnítear ainmneacha áitiúla. I gceantair áirithe sa tír, toisc sloinnte agus chéad ainmneacha daoine a bheith chomh fairsing, bíonn ainm áitiúil acu go minic. Is cuimhin le gach duine an iar-Theachta Pat the Cope Gallagher. Ó Gallachóir a bhí air ach bhí aithne ag gach duine air mar "the Cope". Ba chóir go mbeadh duine in ann é sin a chur isteach agus go nglacfar leis.

Baineann sin le ceann de na leasuithe eile. An chéad chathaoirleach a bhí ag an gCoimisiún Logainmneacha ná Pádraig Ó Siochfhradha. An Seabhac an t-ainm a bhí air agus shínigh sé gach rud, na doiciméid dhlíthiúla san áireamh, mar An Seabhac agus glacadh leis. Ba chóir go mbeadh muid ag aithint an seantraidisiún. Táimid mar thír bheag agus gearrann rudaí mar sin muid amach ón gcuid eile den domhan. Tá sé coitianta go leor i dtíortha eile timpeall an domhain go mbeadh an t-aitheantas sin tugtha. Is cuimhin le gach duine an peileadóir agus iománaí Seán Óg Ó hAilpín agus ní sloinne nó céadainm é "Óg". Is ainm áitiúil a bheadh i gceist sa chás sin.