Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 31:

I leathanach 9, idir línte 16 agus 17, an méid seo a leanas a chur isteach: “Leasú ar alt 8 den Phríomh-Acht

4. Leasaítear alt 8 den Phríomh-Acht, i bhfo-alt (3), trí “déanfaidh” a chur in ionad “féadfaidh”.”.

Tá sé seo an-ait. Bhí na leasuithe díreach roimhe seo as ord toisc go raibh costas i gceist leo. Is ait an rud é sin mar nach bhfuil aon chostas i gceist anseo le leasú Uimh. 31. An rud atá á dhéanamh againn anseo ná ag cur dualgais ar na cúirteanna chun go mbeadh siad ag tabhairt ceart dóibh siúd a bheadh ós a gcomhair agus go mbeadh córas aistriúchán comhuaineach ann. Is athrú é sin ón méid a bhí sa bhunreachtíocht, ina bhfuil sé scríofa:

D'fhonn a chinntiú nach mbeidh aon duine faoi mhíbhuntáiste mar a dúradh, [maidir le riaradh an cheartais] féadfaidh an chúirt a chur faoi deara cibé saoráidí is dóigh léi is cuí a chur ar fáil chun ateangaireacht chomhuaineach nó chomhleanúnach ó theanga oifigiúil amháin go dtí an teanga oifigiúil eile a dhéanamh ar imeachtaí.

Is é atá i gceist agamsa anseo ná athrú a chur i bhfeidhm chun go mbeadh sé níos dearfaí leis an bhfocal “déanfaidh”. Thuigfeadh aon duine ag féachaint ar sin go bhfuil costas i gceist leis.

Ar shlí amháin is cuma sa tsioc liom but is léiriú é sin go ndéantar botúin de shíor. Táimid ag déanamh cinnte go bhfuil ceart i gceist agus seo mar ba chóir. Ba chóir go mbeadh an ceart céanna ann maidir leis na leasuithe atáimid díreach tar éis déileáil leo. Ní chóir go mbeadh nithe ag tarlú ó thaobh an dlí de ann. Táimid ag déanamh cinnte go dtarlóidh siad agus ag iarraidh iad a dhéanamh níos dearfaí. Más gá costas a chaitheamh air, bhuel sin mar is gá nó is fiú an Bunreacht a athrú. Ní fheicim go bhfuil aon pháirtí, aon Teachta nó aon duine ag lorg go mbeadh athrú stádais ar an nGaeilge sa Bhunreacht. B’fhéidir go bhfuil crank éigin amuigh ansin atá ag iarraidh é sin a dhéanamh. Má tá an Ghaeilge mar phríomhtheanga an Stáit, caithfidh an Stát cosaint a thabhairt don Ghaeilge agus í a chur chun cinn. Caithfear a chinntiú i ngach uile gné den saol atá faoi stiúir an Stáit go bhfuil daoine in ann an ceart sin a chleachtadh ina iomláine. Is éard atá i gceist againn anseo ná go mbeadh sé sin fíor maidir leis na cúirteanna.

Tá leasú Uimh. 52 snaidhmthe leis seo agus sin leasú in ainm an Teachta Connolly. Ligfidh mé di labhairt faoi. Is é an rud a deirimid i gcónaí ná nach mbeadh aon bhuntáiste ag Gaeilgeoir toisc gur Gaeilgeoir í nó é, in áit an meon go bhfuilimid ag lorg buntáiste ar Bhéarlóirí. Ní hé sin atá á lorg ná a raibh á lorg ag Gaeilgeoirí riamh, go mbeadh buntáiste againn. Bíonn muid ag lorg a bheith ar chomhleibhéal leo siúd a tógadh le Béarla, nó go bhfuil Béarla acu agus seirbhisí an Stáit á lorg acu. Sa chás seo, is iad seirbhisí na cúirteanna atá á lorg againn. Aon duine a bhíonn ag lorg a leithéid tuigeann sé nó sí go díreach go bhfuil an stádas maidir leis an nGaeilge chomh dona céanna sa chóras dlí is atá sé i ngach chuid eile den chóras.

Tá roinnt daoine eiseamláireacha agus roinnt breithiúna eiseamláireacha ann atá tar éis cosaint a dhéanamh ar an nGaeilge agus a labhraíonn í chomh minic agus is féidir. Tá siad tar éis tacaíocht a thabhairt sa ról atá acu mar oifigeach na cúirteanna chun cinntiú go bhfuil cosaint á déanamh uirthi sa mhéid sin. Tá an rud céanna fúthu siúd atá ina n-abhcóide nó ina ndlíodóirí, nó iad siúd atá ag cuidiú lena leithéid a thraenáil. Tá an stádas i bhfad Éireann níos laige anois i measc an chóras dlí sna hollscoileanna ná mar a bhí 20 nó 30 bliain ó shin. Tá fadhb ann nach bhfuil Gaeilge ar a dtoil ag a lán de na dlíodóirí ná ag na n-abhcóidí. Níl an inniúlacht ann sa chóras dlí agus cirt. Bheadh costas i gceist dá mbeithfeá ag déanamh an athrú atá molta againne anseo, ach is cuid den chóras é sin má bhfuiltear ag déanamh cinnte go gcloítear leis an mBunreacht. Sa chás seo, is gá dúinn a chinntiú go bhfuil córas na cúirte comhuaineach.