Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Cuirfidh mé ceist nó dhó. Níl loads of ama fágtha. Ó thaobh an Bhreatain Bheag de, bhí mé ag labhairt le coimisinéir teanga na Breataine Bige Déardaoin seo caite agus tá sé sásta teacht os comhair an choiste. Is trua nach raibh an deis againn é sin a dhéanamh go fóill ó thaobh na reachtaíochta de. Ba shin an fáth go raibh mé ag labhairt leis. Measaim gur fiú cruinniú leis a bheith againn. Má aontaíonn an coiste liom, cuirfimid ar an liosta é agus tabharfaimid cuireadh dó teacht. Tá an cur chuige atá aige, agus a bhí ag coimisinéirí roimhe, beagáinín difriúil ón gcur chuige atá ag ár gcoimisinéir féin. Measaim go bhfuil ceachtanna le foghlaim uaidh. Tá sé i dteagmháil lenár gCoimisinéir Teanga, Rónán Ó Domhnaill, freisin. Tá sórt caidrimh eatarthu agus idir na coimisinéirí eile. Measaim go mbeadh sé sin tábhachtach san athbhliain.

Bíonn a lán le rá agam i gcónaí ach níl mé chun é a rá anseo. Beidh deis mhór agam nuair atáimid ag déileáil leis an mBille. Ó thaobh an phointe dheireanaigh ar a raibh na finnéithe ag caint, an pointe faoin maorlathas agus faoi cé atá i gceannas, is é an rud a dúirt m'athair liom i gcónaí ná gurbh í an fhadhb is mó ó thaobh na réabhlóide a bhunaigh an Stát ná nár tharla réabhlóid ó thaobh an chur chuige, an t-eolas corparáide ná an t-eolas neamhráite a bhí ann sa státchóras. Thóg muid an sean-státchóras linn. B'fhéidir nach raibh an méid céanna fíor sa Fhrainc ná in áiteanna eile. Tharlaigh athruithe suntasacha nár tharla anseo. Rinneadh iarracht athrú. Nuair a bunaíodh an Stát, rinneadh iarracht athruithe a dhéanamh ó thaobh na Gaeilge de ach, diaidh ar ndiaidh, theip ar na hiarrachtaí sin. B'fhéidir gur rud é sin gur féidir linn ar fad díriú isteach air amach anseo.

Is í an fhadhb is mó a fheiceann mise faoi láthair ná nach bhfuil fuadar nó deifir ann agus nach n-aithnítear cé chomh dona is atá an ghéarchéim ó thaobh na Gaeltachta de. Tá borradh ag teacht ó thaobh na Gaeilge de lasmuigh den Ghaeltacht. Feicimid é seo sna Gaelscoileanna. Más féidir linn é sin a chur ina luí orthu siúd atá i gceannas sa státchóras, b'fhéidir go dtuigfidh siad go bhfuil an 20% seo a luaigh Liam Mac Cóil tubaisteach. Ní hé sin ach 20% dóibh siúd atá le hearcú. B'fhéidir go bhfuil 1% nó níos lú d'fhoireann iomlán an státchórais le hearcú an bhliain seo chugainn agus is 20% den mhéid sin é. Ní tharlóidh athrú ó thaobh inniúlacht na Gaeilge i measc fhoireann an státchórais de bharr an fhigiúir sin. Caithfear a aithint go bhfuil an moladh sin an-choimeádach agus go gcaithfear cur leis, diaidh ar ndiaidh. Níl sé sin sa Bhille faoi láthair ach níl an tAire Stáit anseo chun troid liom.

Ó thaobh an méid a dúirt Liam Mac Cóil faoi thinte, tá dhá bhealach le tinte a mhúchadh. Is féidir an fear dóiteáin a fháil ná is féidir dul bealach eile, bealach ait, agus é a phléascadh chun nach mbeidh oxygen aici. Níl mé ag rá gur chóir é sin a dhéanamh ó thaobh na Gaeilge ann ach tá an tuairim ann le fada nár chóir do lucht na Gaeilge a bheith ag brath ar an státchóras chun an Ghaeilge ná an Ghaeltacht a tharrtháil. Tá ar Ghaeilgeoirí agus ar lucht na Gaeltachta tabhairt faoi agus gan a bheith ag suí siar ag fanacht ar tharrtháil.

Tá an ceart ag na finnéithe ó thaobh na dea-thola. Bhí a lán le rá acu. Críochnóidh mé leis seo. Ní ceist do na finnéithe é. Dúirt siad nach saineolaithe iad. Measaim féin gur saineolaí gach uile dhuine a labhraíonn Gaeilge toisc go ndéanann siad amhlaidh. Ní saineolaithe muid ó thaobh na teangeolaíochta de ach tá eolas againn toisc go bhfuil an Ghaeilge á labhairt againn agus toisc go bhfuil aithne againn ar an gcur chuige agus ar na fadhbanna a bhíonn ag daoine nuair atá siad ag déanamh iarrachta déileáil leis an státchóras. Tá an t-eolas sin againn agus is saineolas é. Cad iad na fadhbanna, na constaicí agus na bealaí difriúla? Tá saineolaithe eile ann ó thaobh na teangeolaíochta agus a leithéid. Ní gá freagra a thabhairt dom muna mian leis na finnéithe. Tá cúpla rud le déanamh agam sula gcríochnóimid i gcúpla nóiméad. An maith leis na finnéithe focal scoir a rá?