Mr. Liam Mac Cóil:

Aontaím cuid mhaith leis an méid a dúirt an Seanadóir Mullen ansin. Má fheictear gur buntáiste í an Ghaeilge ó thaobh post, ó thaobh teacht chun cinn nó pé rud, is cinnte go gcabhróidh sé sin go mór le pobal na Gaeilge agus leis an nGaeilge féin.

Tagraím don cheist faoi cheannaireacht. Seo an cheist a bhaineann leis an tír agus leis an gcóras atá againn. Cé hé nó hí an ceannaire sa chás seo má deireann an tAire go dtabharfaidh sé nó sí isteach sprioc 20% san earcaíocht? Tá difríocht idir 20% sa státseirbhís agus 20% den earcaíocht. Bhíomar an-soiléir faoi sin. Mar shampla, deir an tAire go gcaithfidh Gaeilge a bheith ag 20% sa chéad babhta earcaíochta eile agus deir an Ard-Rúnaí go n-aontaíonn sé nó sí leis an Aire ach moltar go gcuirfear an cur chuige sin siar cúpla bliain. Aontaíonn an tAire agus cuirtear siar é. Cé hé nó hí an ceannaire anseo?

Feictear domsa go bhfuil margadh neamhráite idir an Rialtas, Airí agus an státseirbhís. Tá an fhreagracht ar fad ar an Rialtas ach níl an oiread sin cumhacht aige mar níl an t-eolas neamhráite aige, níl na scileanna aige agus níl sé in ann Billí a dhréachtú, mar shampla. Níl na tuairiscálacha ar fad léite ag an Rialtas. Tá an chumhacht ag an státseirbhís ach ní ghá di freagracht a ghlacadh. Tá an scéal sin thar a bheith simplí agus tá sé i bhfad níos casta ná sin. D'fhéadfaí a rá, áfach, go bhfuil claonadh i dtreo freagracht gan chumhacht i measc Comh-Aireachta agus Rialtais agus go bhfuil claonadh i dtreo cumhacht gan freagracht i dtreo na státseirbhíse. Tá ceannaireacht ag teastáil ach caithfidh an ceannaireacht fás as innealtóireacht shóisialta. Má tá sé sin le déanamh, agus b'fhéidir go bhfuil gá le roinnt di, is istigh sa státchóras féin a bheidh sé déanta.

Tá neart tuarascálacha scríofa ag na hollscoileanna agus tá go leor taighde déanta acu, abair, ar staid na Gaeilge sa Ghaeltacht. Tá na torthaí atá ag teacht as an taighde sin sách dona. Creidim i gcónaí sa rud a bhí ann nuair a bhí mise óg, is é sin neamhspleáchas na n-ollscoileanna. San am céanna, ba cheart go mbeadh na hollscoileanna ag glacadh páirt sa rud iomlán mar a bhí leis na céadta bliana i Sasana leis an University of Oxford agus an University of Cambridge. Tá na hollscoileanna sin ag glacadh páirt sa státchóras sa Bhreatain, ag cur státseirbhísigh atá in ann tuarascálacha a scríobh ar fáil. Tagann siad sin as na hollscoileanna i Sasana, téann siad isteach sa státseirbhís agus críochnaíonn siad suas le gradam Officer of the Most Excellent Order of the British Empire, OBE, Commander of the Most Excellent Order of the British Empire, CBE, nó rud éigin mar sin. Tá gá leis na hollscoileanna a bheith páirteach sa chóras iomlán againn anseo agus ba cheart go mbeadh an Ghaeilge lárnach ar bhealach éigin.

D'ardaigh an Seanadóir Mullen cúpla ceist eile a bhaineann le hidé-eolaíocht. Ba bhreá liom dá mbeadh leibhéal tuisceana ann, mar atá sa Fhrainc, go mbaintear amach leibhéal ard oideachais in ollscoileanna agus coláistí le haghaidh státseirbhísigh. Bheadh sé sin go hálainn. Ceann de na rudaí sin a bhaintear amach ná cumas sa Ghaeilge. Má chuimhnímid siar ar an tréimhse úd, áfach, le Risteard de Búrca, cad a tharla ansin? Bhí an Language Freedom Movement ann. Rud amháin a thug an Ghaeilge méid nó fad áirithe isteach sa chóras oideachais go háirithe, ach méid áit sa státseirbhís, ná an idé-eolaíocht náisiúnach le "N". Tá teorainn leis sin. Tháinig deireadh cuid mhaith leis sin. Níl mé ag rá gur tháinig deireadh leis an náisiúnachas srl. ach tá an idé-eolaíocht tar éis athrú. Níl an idé-eolaíocht sin sách láidir anois chun an bád atá i gceist ag an Seanadóir a choinneáil ag snámh, is é sin, go nglacfaí le Gaeilge amháin sa státseirbhís ar fud na tíre.

Tá ceist cearta ann. Ba mhaith liom go n-athrófaí na sruthanna agus na béasa difriúla atá in Éirinn. Táimid an-saibhir ó thaobh béasa difriúla. Ba mhaith liom go mbeadh an deis chothrom céanna ag gach béas acu sin, an dá bhéasa teanga - Gaeilge agus Béarla - ach go háirithe, agus ag na pobail a ghabhann leo. Ní maith liom go mbeadh an Ghaeilge éigeantach. Ba bhreá liom an rud atá an Seanadóir á mholadh a fheiceáil ach níl a fhios agam cé chomh inghlactha is a bheadh sé sin ó thaobh an ídé-eolaíochta atá ann sa tír faoi láthair. Is smaoineamh an-spéisiúil é.