Catherine Connolly (Galway West, Independent) | Oireachtas source

Gabh mo leithscéal má tá a lán ceisteanna agam. Tá an córas míshásúil de bharr Covid-19. Tá a fhios agam nach raibh Micheál Ó hÉanaigh ach leath bealaigh tríd a chur i láthair ach tá sé léite agam agus tá ráiteas cuimsitheach ann. Gabhaim buíochas leis as sin. Tá mo thaithí ar an gCoiste um Chuntais Phoiblí mar sin tá stíl díreach agam. Gabh mo leithscéal as sin.

Gabhaim buíochas le Micheál Ó hÉanaigh as ucht a ráiteas tosaigh agus as ucht an méid eolais atá ann. Tá éacht déanta ag Údarás na Gaeltachta le fada an lá agus aontaím leis an ráiteas agus abairt atá ansin nach bhfuiltear ag maíomh ach go bhfuiltear ag tabhairt aitheantas don ról atá ag Údarás na Gaeltachta. Gan Údarás na Gaeltachta, bheadh na Gaeltachtaí i bhfad níos goilliúnaí agus tá siad goilliúnach. Tá sé sin aitheanta ag Micheál Ó hÉanaigh freisin ina ráiteas tosaigh.

Sa chomhthéacs sin, tá beagáinín díomá orm nach bhfuil an t-athbhreithniú caiteachais do 2020 a luadh, anseo. Is údar imní amach is amach iad na figiúirí atá ann, in ainneoin go bhfuil obair na gcapall déanta ag an Údarás. Dar leis an athbhreithniú seo, táimid i dtrioblóid sa Ghaeltacht, nach bhfuil? Táimid i dtrioblóid ar aon nós maidir le chomh goilliúnach agus atá an teanga ach táimid i dtrioblóid anois ó thaobh thionchar na Breatimeachta de.

Tháinig Covid-19 anuas orainn go léir agus tá a fhios agam é sin ach de réir mar a thuigim, bhí Údarás na Gaeltachta ag cur iarracht isteach chun na comhlachtaí a réitigh don Bhreatimeacht. Tá an tuarascáil seo ag rá go bhfuil sé ró-dhéanach anois agus gur chóir do na comhlachtaí sin díriú isteach ar cad a tharlóidh i ndiaidh na Breatimeachta. Tá an tuarascáil go léir i mBéarla, faraor, so tá mé ag iarraidh é a aistriú go comhuaineach. Ba mhaith liom mo bhuíochas a ghabháil le Rebecca Ryder agus le Sharon Barry. Is páipéar iontach é agus an t-aon locht atá air ná go bhfuil sé i mBéarla. Tá éachta déanta acu. Is dócha gur anailís leochaileach an Ghaeilge ar sensitivity analysis mar a luaitear sa tuarascáil. Dúradh san tuarascáil go raibh 1,000 post i mbaol de bharr thoradh Bhreatimeachta crua. Luaitear a lán rudaí san áireamh go bhfuil éileamh an-íseal ar na tacaíochtaí atá ar fáil. Tá sé sin aitheanta ag Micheál Ó hÉanaigh ina ráiteas. Níl seo ag tarlú leis na comhlachtaí sna Gaeltachtaí amháin ach tá sé ag tarlú leis na comhlachtaí uilig. Tá sé thar a bheith tábhachtach, áfach, do na comhlachtaí atá istigh sa Ghaeltacht.

Tagraím do chúrsaí post agus eacnamaíochta. Tá níos lú ná deich n-oibrithe ag formhór na comhlachtaí a thagann faoi stiúir an Údaráis. Níl acmhainn ag na comhlachtaí sin dul i ngleic leis an mBreatimeacht. Cad iad na céimeanna atá á dtógáil ag an Údarás de bharr na tuarascála seo?

Tagraím do chúrsaí pleanála teanga. Tá 23 limistéir i gceist ach tá níos mó pleananna teanga agus ní raibh deis ag an Údarás dul ar aghaidh leis an méid sin. De réir mar a thuigim ón rud seo, tá 18 plean ceadaithe. Cé mhéad atá fágtha? Tagann na pleananna go léir os comhair an Údaráis, nach dtagann? Ansin, an chéad chéim eile ná an Dia sa Roinn. Déanann an Roinn an cinneadh i ndeireadh na Dála. Cá bhfuil muid ansin go díreach? Cén baile seirbhíse Gaeltachta atá ceadaithe ag an Údarás? An bhfuil sé i nGaillimh nó cén áit a bhfuil ceadaithe? Dúirt na finnéithe go raibh trí fhreagracht ar an Údarás agus tá.

Tá an tríonóid de fhreagrachtaí air: an pobal, an Ghaeilge agus cúrsaí fostaíochta. Nuair a tháinig sé os comhair an choiste seo an uair dheireanach, dhírigh muid isteach ar na céimeanna atá á dtógáil aige. Tá sé thar a bheith tábhachtach comhlachtaí a mhealladh isteach ach, nuair atá siad lonnaithe ann, cad a dhéanann an t-Údarás maidir le cúrsaí teanga? Is ceann de na freagrachtaí atá aige é sin. Ní raibh mise sásta leis sin riamh. Níl a fhios agam. B'fhéidir go mbeidh na finnéithe in ann soiléiriú a thabhairt dúinn maidir leis sin. Tá neart ceisteanna eile agam ach tá a fhios agam go bhfuilimid faoi bhrú.