Mr. Julian de Spáinn:

Táim an-bhuíoch don choiste as an deis seo labhairt. Díreoidh mé ar an maoiniú breise atá geallta ag an Rialtas don Ghaeilge agus don Ghaeltacht in 2021. Is maith é go bhfuil maoiniú breise bainte amach, go háirithe don Ghaeltacht, idir maoiniú don phleanáil teanga sa Ghaeltacht agus lasmuigh di, buiséad caipitil de €14.4 milliún d’Údarás na Gaeltachta le fostaíocht a chruthú in 2021, €3.5 milliún sa bhreis do TG4 agus eile. Is cinnte go mbeidh infheistíocht bhreise ag teastáil ón nGaeltacht sna blianta os ár gcomhair ach aithníonn muid agus cuireann muid an-fháilte roimh an dul chun cinn déanta do 2021.

Aithníonn an Conradh chomh maith go bhfuil tús curtha leis na ciorruithe a rinneadh ar Fhoras na Gaeilge ó 2008 a chur ina gceart, ach tá obair mhór fós le déanamh chun tuilleadh maoinithe a bhaint amach a bheidh le leas na n-eagraíochtaí agus na dtionscadal uile a bhíonn ag plé leis an bhForas. Fógraíodh €1.779 milliún sa bhreis don Fhoras ach chuir Foras na Gaeilge in iúl dúinn le cúpla lá anuas go mbeidh €450,000 den airgead sin curtha ar leataobh do ghealltanais ó Rialtas na hÉireann don chomhaontú nua ó Thuaidh. Ní fhágann sé sin ach thart ar €1.3 milliún sa bhreis do líne-bhuiséad Fhoras na Gaeilge. Is ionann sin agus 22% den mhaoiniú breise a bhí muid ag lorg do na tionscadail a bhí aontaithe ag an 80 grúpa Gaeilge agus Gaeltachta.

Tá cúpla príomhphointe a dhéanfainn faoi mhaoiniú Fhoras na Gaeilge. Tá gá le maoiniú sa bhreis d’Fhoras na Gaeilge. Ní leor €1.3 milliún leis na tionscadail atá aontaithe ag 80 grúpa Gaeilge agus Gaeltachta a mhaoiniú i gceart. Níl an soláthar de €1.3 milliún cothrom nuair a thógtar san áireamh nach fuair Foras na Gaeilge aon ardú ina líne-bhuiséad roimhe seo ó 2008. Fiú leis an ardú seo san áireamh, tá líne-buiséad Fhoras na Gaeilge fós thíos 20% ar 2008, agus thíos 45% ar 2008 nuair a thógtar boilsciú san áireamh. Ba chóir, mar sin, sna Meastacháin Athbhreithnithe, breis maoinithe a chur ar fáil d'Fhoras na Gaeilge. Bheadh sé an-chabhrach dá mbeadh an comhchoiste seo sásta rún a rith ag tacú leis an éileamh seo

Tá éileamh práinneach eile ag Conradh na Gaeilge, Glór na nGael agus ag an 22 grúpa den scéim phobal Gaeilge, SPG. Is í an scéim phobal Gaeilge an scéim atá maoinithe ag Foras na Gaeilge leis an nGaeilge a chur chun cinn sa phobal agus tá 22 grúpa ag fáil maoinithe ón scéim reatha rathúil seo. Tá an scéim reatha den SPG le teacht chun deireadh i lár na bliana seo chugainn agus anois an t-am, mar sin, le breis maoinithe a chur ar fáil. Ní féidir fanacht go dtí cáinaisnéis 2022 nó 2023.

Táimid ag éileamh, mar sin, anois go bhfuil buiséad níos mó le bheith ag Foras na Gaeilge in 2021, mar thoradh ar bhrústocaireacht na ngrúpaí den SPG agus eile ar pholaiteoirí na tíre, go mbeidh ar a laghad €55,000 - agus ní €54,000 nó €53,000, táimid ag caint faoi €55,000 - an ghrúpa curtha ar fáil chun go mbeidh na grúpaí in ann dul ar ais go fostaíocht cúig lá sa tseachtain in ionad ceithre lá sa tseachtain, mar a bhí orthu a chur i bhfeidhm nuair a rinneadh ciorrú ar an scéim reatha in 2016. Seo ceann de na ciorruithe is suaracha a cuireadh i bhfeidhm ar obair na Gaeilge sa phobal riamh agus is gá é a aisiompú anois.

Chomh maith leis sin, ba mhaith linn deimhniú a fháil ó Fhoras na Gaeilge nach n-ísleofaí aon bhuiséad d’aon ghrúpa le SPG i gceantar le líonra Gaeilge nó baile seirbhíse Gaeltachta agus obair an SPG sin a chur i mbaol. Ní mór aon choinníoll nó bac a chuireann i gcoinne bhunphrionsabail na pleanála teanga a chealú láithreach.

Tá sé tábhachtach a chur san áireamh go mbíodh am ann go mbíodh na grúpaí SPG ag fáil thart ar €80,000 sa bhliain agus gur éileamh an-réasúnta é €55,000 an ghrúpa a lorg sa chéad scéim eile. Chomh maith leis sin, tá an t-éileamh seo ag teacht le formhór mór na freagraí a cuireadh isteach sa chomhairliúchán a d'eagraigh Foras na Gaeilge maidir leis an gcéad scéim eile den SPG níos luaithe sa bhliain.

Bheadh sé an-chabhrach, mar sin, dá mbeadh an coiste sásta rún a rith le tacú leis an obair mhaith atá ar siúl ag na grúpaí SPG agus éileamh ar an Aire, an Teachta Catherine Martin, agus ar an Aire Stáit, an Teachta Jack Chambers, seasamh isteach. Ba chóir don bheirt acu a chur in iúl go soiléir d'Fhoras na Gaeilge, anois go mbeidh airgead breise aige go cinnte in 2021, gur gá tosaíocht a dhéanamh leis an airgead breise sin cur leis an líon grúpaí le SPG agus €55,000 a chinntiú do gach scéim san SPG nua. Caithfear cinntiú freisin nach ndéantar aon idirdhealú maoinithe ar SPGs lonnaithe i gceantar le líonra Gaeilge nó baile seirbhíse Gaeltachta.

Tá go leor de na gníomhairí teanga is gníomhaí sa phobal tar éis a chur in iúl dom go bhfuil an-bhaol ann do sheasamh Fhoras na Gaeilge sa phobal mura bhfeidhmíonn sé ar an éileamh seo. Is beag seans go mbeidh sé ag iarraidh aon airgead sa bhreis a lorg don eagraíocht thrasteorann sa todhchaí mura ndéanann sé tosaíocht leis an obair ríthábhachtach atá ar siúl sa phobal ag na grúpaí SPG. Cuirfear ceist an fearr meicníocht eile le maoiniú a dháileadh sa phobal. Críochnóidh mé an chéad phíosa eile atá le rá agam nuair atáimid ag labhairt faoin mBille.