Mr. Rónán Ó Domhnaill:

Gabhaim buíochas leis an bheirt Teachtaí as na ceisteanna. Gabhaim buíochas leis an Teachta McHugh as a chuid comhoibrithe agus é ina Aire Stáit na Gaeltachta agus ina Aire Oideachas agus Scileanna. Thug sé ómós don oifig le linn a ré mar Aire. Ba mhór agam a chabhair.

Ó thaobh na réamhscoileanna de, tá a fhios ag chuile dhuine ó na stáidéir ar fad cé chomh tábhachtach is atá na blianta óga don líon atá á dtógáil le Gaeilge. Is é sin an áit chun an Ghaeilge a shealbhú agus a neartú. Níl mé ag iarraidh a bheith teicniúil faoi. Ní thagann an cheist sin faoi mo chúram. Ní dóigh liom go dtagann é faoin Acht Oideachais ach faoin Roinn Leanaí, Comhionnanais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige. Má tá an Stát, sa straitéis 20 bliain, ag iarraidh líon na gcainteoirí a mhéadú agus mar sin de, luíonn sé le réasún go gcinnteofaí go bhfuil réamhscoileanna atá á mbunú taobh amuigh den Ghaeltacht in ann freastal ar riachtanais daoine atá ag tógáil a ngásúr le Gaeilge. Go mór mór i gceantair ina bhfuil, nó ina mbeidh, Gaelscoil ann, d'fhéadfaí breathnú réamhscoileanna le Gaeilge a bhunú freisin. Tá cuid de sin ag tarlú in áiteanna ach tá méar an Teachta leagtha ar áit ina bhfuil go leor oibre le déanamh ag an Stát ó thaobh cur chun cinn na teanga.

Ó thaobh an mhaolaithe san Aontas Eorpach, atá le dul as feidhm, is féidir linn ceacht a fhoghlaim ón bpróiseas sin agus muid ag iarraidh breis earcaithe sa tseirbhís phoiblí in Éirinn amach anseo. Tá go leor cainte faoi athrú aeráide agus a leithéidí faoi láthair. Déanann an Stát próiseas mór bolscaireachta agus fógraíochta faoin méid a chaithfimid a dhéanamh. Tá sé feicthe againn le Covid-19 gur féidir leis an Stát fógraíocht a dhéanamh. Ó thaobh cúrsaí earcaíochta anseo, nuair atá sé seo ag teacht i bhfeidhm, teastóidh a lán oibre le cinntiú go bhfuil daoine a ghríosadh sna scoileanna agus sna hollscoileanna agus go bhfuil siad ar an eolas go mbeidh na poist seo ann agus chun iad a thraenáil agus a chur in oiliúint le go mbeidh siad réidh nuair a thiocfaidh an t-am go bhfuil daoine a earcú. Caithfear cinntiú go mbeidh dóthain daoine ann le cur isteach ar na poist seo. Is tríd sin a dhéanfar é. Ó thaobh an Aontais Eorpaigh de, tá leibhéal na bpost sin thar a bheith sainaitheanta. Caithfear a bheith cáilithe mar aistritheoir nó sa réimse sin. Is réimse thar a bheith teicniúil é sin ó thaobh na Gaeilge de.

Ó thaobh an 20% a bheidh ag teacht isteach sa Státchóras, beidh áiteanna ina mbeidh na scileanna teicniúla ag teastáil ach beidh áiteanna eile nach mbeidh an saineolas aistriúcháin sin ag teastáil, cé go mbeidh líofacht teanga ag teastáil. Ba cheart go mbeidh sé níos éasca teacht ar dhaoine le líofacht teanga seachas ar dhaoine leis an oiliúint aistriúcháin ar ardleibhéal a mbeidh ag teastáil ón Aontas Eorpach.

Gabhaim buíochas leis an Teachta Ó Cuív as a ceisteanna agus as a thacaíocht leanúnach do m'oifig. Ag an tús, labhair sé faoi na caighdeáin Ghaeilge a bhíonn á lorg agus tithíocht a chur ar leataobh i limistéir sna Gaeltachtaí ar nós an Spidéil. Chun cur leis an scéal sin, rinneadh gearán linn anuraidh faoi dhuine a bhí ag obair i gCalafort Ros a' Mhíl gan aon Ghaeilge.

Bhí sé ráite i scéim teanga na Ranna Talmhaíochta, Bia agus Mara gur daoine le Gaeilge a bheadh lonnaithe sa Ghaeltacht a bheadh i gceist, agus is mar gheall ar sin go raibh muid in ann gníomhú. Chuir an Roinn an scéal ina cheart, d'fhógair sé an post an athuair agus cuireadh riachtanais Ghaeilge leis. Bhí sé leagtha síos go raibh próiseas caighdeánach teastas Eorpach na Gaeilge, TEG, nó ceann Eorpach eile faoin gcaighdeán a chaithfí a bhaint amach don phost. Má táimid ag rá go gcaithfear céatadán ard a bheith ar fáil do thithe, go mba cheart caighdeán mar sin a bheith leagtha síos freisin.

Maidir leis na hionstraim reachtúla, na bundualgais san Acht agus sna scéimeanna teanga, agus na caighdeáin, bheadh sé uafásach dá mbeadh de thoradh ar na leasuithe a dhéanamh dá dtiocfaí caighdeán isteach go mbeadh rud éigin atá geallta i scéim teanga caite i dtraipisí. De réir mar a thuigim, tá sé i gceist go mbeadh sé ann sa mhéad go ndéarfaí nach mbeadh aon chúlú ó aon ghealltanas atá i scéim teanga ach go bhfanfaidh na scéimeanna teanga i bhfeidhm, fiú leis na caighdeáin. Níl freagra na ceiste agam ar cad a tharlóidh amach anseo. Sin ceist go gcaithfear breathnú air agus an reachtaíocht ag dul tríd Tithe an Oireachtais.