Mr. Muiris O'Connor:

Tá a scéim teanga féin ag an HSE agus níl sé freagrach dúinn go hoifigiúil as an scéim sin. Tá sé freagrach don Roinn Cultúir, Oidhreachta agus Gaeltachta agus don Choimisinéir Teanga as an scéim teanga atá aige, mar atá muidne freagrach ar an mbonn céanna. Tá an HSE committed do ghníomhaíochtaí san action plan atá sa Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge. Tá roinnt rudaí a bhaineann leis an HSE agus cur i láthair cúrsaí sláinte ansin, agus tá rudaí ach go háirithe a bhaineann le bheith cinnte de go bhfuil daoine atá ag cur seirbhísí agus therapies ar fáil do mhuintir na Gaeltachta in ann a chuid gnó a dhéanamh trí Ghaeilge. Sin iad na príomhrudaí agus sin iad na dualgais atá aige.

Glacaimid leis go bhfuil deiseanna amach anseo chun níos mó béime agus níos mó alignment a chur i gcrích maidir le scéim na Roinne agus scéim an HSE a chosaint chun feabhas a dhéanamh ar an tseirbhís Ghaeilge. Tá iarracht mhaith á dhéanamh ag an HSE. Tá foireann Gaeilge aige atá ag obair sa communications unit ag corporate level ionas gur féidir leis tacaíocht a thabhairt mórthimpeall na tíre, áiteanna ina bhfuil seirbhísí Gaeilge ag teastáil san áireamh. Tá an fhoireann tar éis a aithint céard iad na codanna dá sheirbhís a bhfuil is mó éileamh orthu, fiú amháin medical cards, an primary care reimbursement service, PCRS, agus mar sin de. Tá beirt Ghaeilgeoir curtha isteach ansin chun cinntiú go bhfuil seirbhís iomlán ar fáil ansin an t-am ar fad do Ghaeilgeoirí. Déantar gach iarracht agus tá sé deacair GPs a bhfuil Gaeilge acu a fháil ach go háirithe in áiteanna iargúlta, ach déanann an fhoireann sin gach iarracht.

Is dócha go bhfuil a fhios ag na baill faoin scéim atá ag an HSE le hÚdarás na Gaeltachta ag tabhairt scoláireachtaí do mhic léinn atá ag déanamh cúrsaí a bhaineann le sláinte, ar nós dochtúirí, altraí agus therapists, agus tá sé sin ag obair amach go maith. Tá 15 duine ar an scéim sin anois ag fáil deontais chun cabhrú leo a chuid oideachas a chríochnú agus chun cinntiú go mbeidh siad le fáil don HSE chun seirbhísí Gaeilge a chur ar fáil. Tá deacrachtaí ó thaobh recruitment de in áiteanna áirithe den HSE, i mBéarla agus i nGaeilge. Tá an-deacair uaireanta Gaeilgeoirí a chur ar fáil sna háiteanna sin. Tá speech therapy agus na therapies san áireamh ansin ach cabhraíonn an scoláireacht sin le daoine a chur ar fáil.

Amach anseo beidh níos mó béim ar theicneolaíocht i gcúrsaí sláinte agus tá deiseanna a aithníonn muid agus a aithníonn an HSE le rudaí ar nós telemedicine agus telehealth. Má tá mionlach a bhfuil Gaeilge mhaith acu agus na scileanna cuí ó thaobh therapy, speech therapy nó consultations, bheadh deis againn féachaint ar telehealth agus ba mhaith linn é sin a bhunú in áit éigin chun seirbhísí a sheoladh amach dóibh siúd a bhfuil Gaeilge ag teastáil uathu mar chuid den tseirbhís.

Tá sé an-tábhachtach do sheandaoine ach go háirithe fanacht ina gcomhluadar féin. Rinne mé taighde blianta ó shin d'Údarás na Gaeltachta ar chúrsaí na social needs a bhí ag daoine in áiteanna Gaeltachta. Cailleann daoine a shláinte an-tapa nuair a thugtar amach as a gcomhluadar féin iad agus tá sé sin níos láidre fós sa Ghaeltacht. Tá deiseanna againn níos mó béime a chur ar sheirbhísí áitiúla agus mar sin de mar chuid den athnuachan a bheidh ar siúl sna seirbhísí faoi Sláintecare.