Fergus O'Dowd (Louth, Fine Gael) | Oireachtas source

Fáiltím roimh an Aire. Molaim an obair atá déanta aige agus ag an Roinn chun an Ghaolainn a chothú agus an Ghaeltacht ach go háirithe a chur chun cinn. Molaim freisin an turas a chur sé ar fáil dúinn go dtí na hOileáin Árann. Bhí sé an-spéisiúil domsa mar nach raibh mé ann le tamall fada, níos mó ná 20 bliain nó mar sin. An féidir níos mó a dhéanamh, idir an tAire Stáit agus muidne go léir, chun cabhrú leis an rud is tábhachtaí ar an oileán i mo thuairim, is é sin an scoil? Tá meánscoil ansin agus dúradar linn go bhfuil timpeall 15 nó 16 dalta ag déanamh an ardteist i mbliana, ach sa teacht isteach nó san enrolment, tá níos lú ná seisear i gceist. An rud a chreidimse ón méid a dúradh liom, má thuig mé gach duine i gceart - níl Gaeilge Connachta agam - ná más rud é nach mbíonn fás ag an leibhéal sin, beidh an scoil dúnta sar i bhfad agus beidh deireadh leis. Ní bheidh aon oideachas dara leibhéal le fáil ar an oileán. Dúirt duine éigin a bhí mé ag caint leis go gciallódh sé sin nach mbeidh ann sa deireadh thiar thall ach holiday homes don samhradh ar an oileán go léir. Tá sé an-thábhachtach an cultúr agus an Ghaolainn a choimeád agus a chothú.

Molaim an obair atá déanta ag an Aire Stáit. Nílim ar cur aon locht air ar chor ar bith. Molaim an jab a rinne an Teachta Ó Cuív freisin nuair a bhí sé ina Aire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta. Tá croí gach duine san áit cheart ach níl an daonra le Gaolaoinn ag fás. Níl an t-idirdhealú ceart ann. Measaim go bhfuil an cheist phráinneach anois.

An cheist atá agam, orainn féin agus ar an Aire Stáit, ná an féidir níos mó a dhéanamh chun daoine a mhealladh chuig an oileáin. An féidir scoláireachtaí a chur ar bun do daltaí, atá ag freastal ar an meanscoil ar Árainn go háirithe, dul chuig an ollscoil nó Galway-Mayo Institute of Technology ionas go mbeadh rud breise, ní hamháín an Ghaolainn, ag mhealladh daoine don scoil? Bheadh scoláireachtaí faoi leith ann do na daltaí sin. Maidir le daoine ar an oileán atá ag smaoineamh "Will I go to the mainland or an bhfanfaidh mé anseo?", dá mbeadh na scoláireachtaí sin ann, déanfadh sé an-mhaitheas don oileáin agus do fhás na scoile. Chun é sin a mhíniú, ba chóir go mbeadh caint idir an Roinn agus Ollscoil na hÉireann, Gaillimh. Chím go bhfuil €76 milliún in áit éigin, nach bhfuil? Cén fáth nach bhfuil siad sásta cuid den mhaoiniú sin a chur ar fáil do Ghaeltacht chúige Chonnacht chun é a fheabhsú? Nílim ag rá gur caithfidh an Aire Stáit le freagracht as an Ghaeltacht gach rud a dhéanamh, ach caithfimid an brú a chur ar an Roinn agus an Aire Stáit rud mar sin a dhéanamh.

Caithfimid déileáil le cúrsaí eacnamaíochta freisin. Bheadh comhlachtaí, i nGaillimh nó in áiteanna eile, sásta cuidiú le feachtais cosúil leis sin chun an Ghaeilge a choimeád ar fud na tíre. Má féachtar ar léarscáil na hÉireann i 1922, bhí imill na Gaeltachta i bhfád níos mó ná mar atá siad anois. Tá siad ag cúngú i gcónaí riamh. Is ceist é sin don tír ar fad. Caithfimid go léir cabhrú chun na Gaeltachtaí a choimeád. Caithfidh go mbeidh dearcadh eile ann. Nílim ag cur aon locht ar aon duine. Molaim gach rud atá á dhéanamh. Caithfimid bóthar eile a shiúil. Sin í an cheist. Dá mbeadh na scoláireachtaí sin ann, bheadh páistí sa scoil sin.

Caithfear cabhrú le Comhairle Contae na Gaillimhe go háirithe. Measaim go bhfuil sé nó seacht acra talún aici ar an oileáin. B'fhéidir go gcuirfear tithíocht ar fáil ansin do teaghlaigh a bheadh sásta Gaolainn a labhairt - caithfidh sé sin a bheith ann ach go háirithe - agus sásta freastal ar an scoil. Bheadh na scoláireachtaí ann. An cheist atá ann ná an féidir le Údarás na Gaeltachta rud fiúntach a dhéanamh chun postanna a chruthú do, b'fhéidir, deichniúr ar an oileán. It could be working on computers nó rud éigin mar sin. Caithfimid daoine a mhealladh ar ais chuig an oileán. Sin na tuairimí atá agam.

Adhmhaím arís gur trip an-mhaith a bhí ann. Caithfimid dul chuig na Gaeltachtaí eile. Bhí mé ag caint le MP ó na hoileáin in Albain agus tá Gaolainn á labhairt acu i gcónaí ansin. B'fhéidir gur chóir dúinn dul ann chun féachaint ar na rudaí atá á ndéanamh in áiteanna cosúil leis na hoileáin Gàidhlig in Albain agus ceachtanna a fhoghlaim uathu chun chur i bhfeidhm anseo.

Rud eile a chuala mé - cé go bhfuil an Seanadóir Ó Céidigh in aice liom níl aon bhaint aige leis an tuairim seo agus tuigim nach féidir leis caint air - ach níl sé oiriúnach ná sásúil go mbeadh eitleáin ag freastal ar an oileáin gan aon daoine orthu.