Caít Keane (Fine Gael) | Oireachtas source

Cuirim fíor fáilte roimh gach éinne anseo agus gabhaim buíochas leo as na doiciméid a sheoladar chugainn, atá an-éasca a léamh agus ina bhfuil na moltaí leagtha amach go soiléir.

Dúirt duine go bhfuil an Bille ró-mhaith le rud eile a dhéanamh, ach níl sé. Táimid go léir anseo ag éisteacht agus muna bhfuil muid sásta éisteacht, b'fhearr dúinn imeacht amach an doras. Tá sé an deacair caint a dhéanamh agus gach rud a mholadh anois. Tá sé an-deacair rudaí a dhéanamh gan airgead. Teanga an-sean í an Ghaeilge, atá ann ó thosaigh an tír. Bhí a lán airgid sa tír, ach níor tugadh mórán don teanga. Tá brón orm nach ndearnadh mórán ag an am sin, when airgead was scattered around the place during the Celtic tiger years. Cén leasú a ndearnadh don Ghaeilge ag an am sin? An féidir freagra a thabairt ar sin? I mo thuairim, is beag ar fad an méid a rinneadh ansin. Tá brón orm i dtaobh na blianta sin. Bhí airgead sa tír, ach is beagnach tada a rinneadh ar son na Gaeilge. Náire ar gach éinne, mé féin ina measc.

Tá sé an-éasca moladh a dhéanamh A, B nó C a dhéanamh, ach níl fonn orm, agus cinnte níl fonn ar an Rialtas, gearradh siar a dhéanamh just for the sake of it. Caithfimid, mar a deirtear, "Cut your coat according to your cloth". Dúirt an Coimisinéir Teanga nuair a bhí sé anseo go raibh an post a bhí folamh do director don oifig líonta anois. Mar sin, tá rudaí á dhéanamh, ach níl muid in ann gach rud a dhéanamh ag an am céanna. Mar a dúirt mé cheana, tá a lán le déanamh, ach caithfimid na priorities a bhaint amach. Caithfimid priority a thabhairt do na rudaí a mholann an coiste seo maidir leis an mBille a dhéanamh bliain ar bhliain. Bhí sé an-éasca a scríobh isteach san Acht go gcaithfí scéimeanna a leagan amach. Tá daoine an-chriticiúil faoi na scéimeanna anois, mar go bhfuil sé leagtha amach gur cóir scéimeanna a bheith ann, ach nár cuireadh i bhfeidhm iad. Cén mhaitheas atá le sin? Níl maitheas ar bith leis. Ceapaim gur duine maith atá againn sa Choimisinéir Teanga nua agus is dóigh liom go leagfaidh sé amach cad is ceart a dhéanamh.

Ní leis an teanga amháin a bhaineann seo. Tá roinnt foireann á ghearradh siar i ngach Roinn, san Oireachtas agus sna rialtais áitiúla. Níl gearradh siar á dhéanamh ar an teanga amháin, mar adúirt duine éigin, ó 1933 go dtí anois. Caithfimid rud éigin a dhéanamh. Ní mhian linn gearradh siar a dhéanamh, ach caithfear é a dhéanamh sna rialtais áitiúla agus gach áit eile.

Maidir le caighdeáin, cinnte caithfimid féachaint ar sin. Tá moladh sa Bhille go mbeidh 6% d'fhoireann mar experts sa teanga. An moladh atá ann ná go mbeidh 6% den fhoireann particularly fluent, nó experts in the Irish language, i ngach Roinn, seachas beagán Gaeilge a bheith ag gach éinne agus iad ag obair trí Ghaeilge. Moltar specialised nó centralised services agus seirbhís lárnach aistriúcháin a chur i bhfeidhm. Bheadh sin i bhfad níos éifeachtúla ná mar a bheadh seirbhísí scaipthe ar fud an Oireachtais, na Roinn agus na rialtais áitiúla.

Labhair mé féin agus daoine eile faoi Uisce Éireann. Tá mé blue in the face ag caint faoi sin. Baineann sin le gach córas Stáit nua freisin. Maidir leis na scéimeanna teanga, mhol mise cúig bliain agus mhol UCD agus DCU an méid ama céanna. Is fearr cúig nó trí nó seacht mbliana mar théarma mar gheall ar an roll-over atá ag an rialtas áitiúl agus an Oireachtas.

Níl an Roinn Oideachais agus Scileanna anseo, ach mar a dúirt mé cheana "Mol an óige agus tiocfaidh sí". Maidir le hoideachas don óige agus scoileanna Gaeilge, aidhm faoi leith í na scoileanna Gaeilge a chur chun cinn agus foirgnimh cuí a chur ar fáil dóibh.

Gabh mo leithscéil, ceapaim go bhfuil vótáil ar siúl sa Seanad.